2 lipca 2025
Historia i idea Początki Myśli

Endecy w CK Monarchii czyli Stronnictwo Demokratyczno-Narodowe

Po upadku powstania styczniowego i nasileniu represji w Królestwie Polskim, to Galicja – jako jedyny region zaborów z autonomią polityczną – stała się centrum legalnej działalności politycznej Polaków. Monarchia habsburska, choć daleka od demokracji, oferowała ramy instytucjonalne umożliwiające udział w życiu publicznym: m.in. austriacką Radę Państwa w Wiedniu oraz Sejm Krajowy we Lwowie. Oba ciała […]

Czytaj dalej
Historia i idea Początki Myśli

Towarzystwo Oświaty Narodowej – tak endecja budowała wpływy

Na przełomie XIX i XX wieku Królestwo Polskie (formalnie część Imperium Rosyjskiego) znalazło się pod silnym naciskiem władz carskich, które sukcesywnie zaostrzały politykę rusyfikacji. Wystarczy wspomnieć, że od lat 80. XIX w. wszystkie elementy szkolnictwa publicznego były kontrolowane przez kuratoria, podręczniki obowiązkowo drukowano w języku rosyjskim, a pensje nauczycieli uzależniano od wiernego wykonywania nakazów administracji. […]

Czytaj dalej
Historia i idea Początki Myśli

Jan Ludwik Popławski: Co to jest naród?

Dzisiaj bardziej niż kiedykolwiek powinniśmy pojąć dokładnie znaczenie wyrazów naród i narodowość. Otóż narodowością nazywamy właśnie siłę – spójnię wielką i niezwalczoną, a ludzi przez nią w jedność związanych nazywamy narodem. Nie dość jednakże o tym ogólnie wiedzieć, trzeba się bliżej przypatrzeć, aby dopiero zrozumieć, dlaczego to spójnia narodowości jest taka niespożyta. Więc cóż nas […]

Czytaj dalej
Historia i idea Początki Myśli

Armia Polska we Francji 1917–1919: Błękitna Armia w służbie niepodległości

Idea stworzenia polskich sił zbrojnych u boku państw Ententy narodziła się natychmiast po wybuchu I wojny światowej. Polonia na Zachodzie, zwłaszcza we Francji, dostrzegała w konflikcie szansę na umiędzynarodowienie sprawy polskiej i odbudowę niepodległego państwa. Już 21 sierpnia 1914 roku rząd francuski wyraził zgodę na formowanie polskich oddziałów, choć w praktyce ograniczyło się to do […]

Czytaj dalej
Historia i idea Początki Myśli

Spotkanie w Tokio: Dmowski i Piłsudski – pojedynek wizji w cieniu wojny

W lipcu 1904 roku, na drugim końcu świata, w stolicy Japonii, doszło do wydarzenia, które przeszło do historii jako jedno z najbardziej symbolicznych starć dwóch największych polskich nurtów politycznych pierwszej połowy XX wieku. Roman Dmowski i Józef Piłsudski – polityczni antagoniści, spotkali się dwukrotnie w Tokio. To nie była zwykła rozmowa. To była konfrontacja idei, […]

Czytaj dalej
Historia i idea Początki Myśli

Jan Ludwik Popławski: Nacjonalizm przeciwko mrzonkom panslawizmu

Stanowisko nasze w sprawie tzw. wzajemności, czyli innymi słowy – solidarności słowiańskiej – zaznaczyliśmy niejednokrotnie i określali wyraźnie. Braterstwo słowiańskie, o którem się tyle mówi i pisze, nie ma właściwie podstawy realnej, chociażby nawet ją miało, nie mogłoby być czynnikiem politycznym. Ani wspólność pochodzenia, ani podobieństwo języków, ani wątpliwa łączność kulturalna nie wystarczają. Solidarność polityczna […]

Czytaj dalej
Historia i idea Początki Myśli

Charakterystyka cywilizacji łacińskiej według koncepcji Feliksa Konecznego

Feliks Koneczny, polski historiozof i badacz cywilizacji, opracował teorię cywilizacji, w której wyróżnił kilka podstawowych typów cywilizacji istniejących w historii ludzkości. Cywilizacja jest według Konecznego „metodą życia zbiorowego”. Wyróżniał on wiele cywilizacji (pluralizm) i zaprzeczał możliwości istnienia cywilizacji ogólnoludzkiej. Cywilizacjami rządzą prawa cywilizacyjne. Wśród nich szczególne miejsce zajmuje cywilizacja łacińska, którą Koneczny uważał za najwyższą […]

Czytaj dalej
Historia i idea Początki Myśli

Roman Dmowski: Walka o prawo i organizacja narodowa

Kiedy w lutym r.z. do pism naszych zaczęły nadchodzić szybko następujące po sobie wiadomości o wystąpieniach młodzieży w gimnazjach siedleckim, bialskim i innych, zrozumieliśmy, że wszczęta w ten sposób sprawa wykładu religii katolickiej w języku rosyjskim otwiera niejako nowy okres w życiu politycznem Królestwa — okres walki o prawo. Przewidywaliśmy, że pierwszy ten krok na […]

Czytaj dalej
Historia i idea Początki Myśli

Roman Dmowski: Nasz patriotyzm – cz. III

Nie mamy tu zamiaru kreślić swego programu szczegółowego – przedmiotem naszym jest wskazanie głównych zasad, z których wychodzić będzie nasz program praktyczny, zastosowany do warunków chwili. Już wyżej powiedzieliśmy, że warunki, w których zmuszeni jesteśmy żyć obecnie, nie pozwalają na najskromniej pojęty rozwój narodowy i cywilizacyjny. W warunkach tych nie możemy się rozwijać, ale musimy […]

Czytaj dalej
Historia i idea Początki Myśli

Zygmunt Balicki: Umiarkowanie w polityce

Nie ma nic trudniejszego do odwrócenia jak potok nałogów myśli, który już sobie wyżłobił pewne łożysko i ciągle je pogłębia samą siłą fal, płynących w jednym kierunku. Życie bogate i wszechstronne dostarcza innym społeczeństwom coraz to nowych sprawdzianów do ciągłej rewizji własnych ustalających się pojęć, dopóki ich łożysko nie zostanie ujęte w karny stale, uregulowane […]

Czytaj dalej