Zagadnienie roli Kościoła w życiu państw i ludów przybierało rozmaitą, czasami bardzo ostrą postać w różnych okresach dziejów średniowiecznych i nowożytnych. W najtrudniejszą wszakże.

Od dawien trwa w nauce spór o to, czy istnieje jakaś powszechna moralność, jakiś trzon etyki, wspólny wszystkim czasom i miejscom. Nikt nie.

Wysuwane niejednokrotnie w czasie wojny, wywieszone jako oficjalny sztandar pokojowych zapasów dyplomatycznych hasło: „samostanowienia o sobie narodów” straciło wiele ze swej rewelacyjnej wyrazistości.