Opublikowany został właśnie raport opracowany przez polski Instytut Ordo Iuris oraz węgierskie Mathias Corvinus Collegium. Dokument analizuje wyzwania stojące przed Unią Europejską oraz przedstawia dwa alternatywne scenariusze reform traktatowych, mające na celu przywrócenie demokracji i suwerenności narodowej jako fundamentów europejskiej współpracy. Autorzy raportu wskazują, że proces integracji, zamiast wzmacniać państwa członkowskie, prowadzi do coraz większej centralizacji władzy w rękach unijnych instytucji, osłabiając tym samym rolę rządów narodowych.
Historia Unii Europejskiej pokazuje, że od jej powstania zmieniała się jej natura – od wspólnoty gospodarczej, opartej na współpracy suwerennych państw, do quasi-federalnego organizmu narzucającego jednolite regulacje w wielu obszarach życia publicznego. W dokumencie szczególną uwagę zwrócono na problem deficytu demokracji, rozrastającą się biurokrację oraz próby ograniczania kompetencji rządów krajowych w kluczowych kwestiach, takich jak polityka migracyjna, gospodarcza czy prawodawstwo konstytucyjne.
Raport proponuje dwa scenariusze zmian: pierwszy – powrót do zasad sprzed Traktatu z Maastricht, zakładający większą elastyczność w integracji, oraz drugi – stworzenie nowego modelu współpracy europejskiej opartego na dobrowolnym uczestnictwie państw. Celem jest odbudowa silnej, suwerennej Europy.
Unia Europejska, która powstała jako projekt mający na celu zapewnienie pokoju i współpracy gospodarczej, w ciągu ostatnich dekad przeszła głęboką transformację. Od wspólnoty opartej na suwerenności narodowej i zasadzie pomocniczości stała się organizmem supranarodowym, stopniowo ograniczającym kompetencje państw członkowskich. Choć dla niektórych dalsza integracja wydaje się nieunikniona, coraz więcej głosów wskazuje na konieczność reformy unijnych instytucji i powrotu do pierwotnych założeń współpracy. Obecny model funkcjonowania UE wiąże się z szeregiem problemów, które podważają jej demokratyczną legitymizację i efektywność. Do najważniejszych z nich należą: deficyt demokracji, erozja suwerenności państw, zagrożenia dla wolności obywatelskich, niewydolna polityka migracyjna oraz nadmierna biurokratyzacja, ograniczająca konkurencyjność europejskiej gospodarki.
Jednym z głównych zarzutów wobec Unii Europejskiej jest brak demokratycznej legitymizacji kluczowych instytucji oraz ograniczona kontrola obywateli nad podejmowanymi decyzjami. Komisja Europejska, posiadająca wyłączną inicjatywę ustawodawczą, nie jest wybierana w powszechnych wyborach, a jej członkowie są mianowani przez rządy państw członkowskich. Również Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), który podejmuje decyzje wpływające na ustawodawstwo krajowe, działa niezależnie od demokratycznej kontroli.
Co więcej, decyzje Rady Unii Europejskiej i Parlamentu Europejskiego są często podejmowane w skomplikowanych procedurach, które dla obywateli pozostają nieprzejrzyste. W rezultacie unijne regulacje coraz częściej są postrzegane jako narzucone „odgórnie”, bez rzeczywistej konsultacji społecznej i uwzględnienia specyfiki poszczególnych państw.
Kolejnym poważnym problemem jest stopniowa erozja suwerenności narodowej, która jest konsekwencją rozszerzania kompetencji instytucji unijnych. Trybunał Sprawiedliwości UE poprzez swoje orzecznictwo konsekwentnie wzmacnia pierwszeństwo prawa unijnego nad krajowym, nawet w obszarach, które pierwotnie miały pozostawać w gestii państw narodowych.
Unia Europejska, zamiast stawać się przestrzenią wolnej konkurencji i dynamicznego rozwoju gospodarczego, coraz bardziej ogranicza swobodę działalności gospodarczej. Nadmierna regulacja, nowe podatki oraz wymogi związane z polityką klimatyczną sprawiają, że europejskie przedsiębiorstwa tracą na konkurencyjności.
Proponowane scenariusze reformy UE
1. Scenariusz I: Powrót do korzeni
Scenariusz ten zakłada stopniowe reformy, które przywrócą równowagę między współpracą europejską a autonomią państw narodowych. Do kluczowych zmian należałoby:
- Ograniczenie kompetencji Komisji Europejskiej i TSUE,
- Przywrócenie zasady jednomyślności w kluczowych decyzjach,
- Wprowadzenie modelu integracji „à la carte”,
- Priorytet konstytucji narodowych nad prawem unijnym.
2. Scenariusz II: Nowy początek
Drugi scenariusz zakłada pełne odejście od obecnego modelu integracji europejskiej i stworzenie nowej, bardziej elastycznej formuły współpracy, w której państwa zachowują pełną suwerenność, a decyzje podejmowane są na zasadzie konsensusu.
Do głównych założeń należałoby:
- Zastąpienie UE nową strukturą – Europejską Wspólnotą Narodów,
- Rozwiązanie Komisji Europejskiej i TSUE,
- Współpraca między państwami wyłącznie na zasadzie dobrowolności.
Przedstawione w raporcie scenariusze reformy Unii Europejskiej odpowiadają na rosnące napięcia między rosnącą centralizacją instytucji unijnych a suwerennością państw członkowskich. Kluczowym pytaniem pozostaje, czy Unia Europejska jest gotowa na zmianę swojego modelu funkcjonowania. Jeśli obecny trend centralizacji będzie się utrzymywał, może to prowadzić do dalszego podziału i wzrostu napięć wewnątrz wspólnoty. Ostateczna decyzja o przyszłości Europy należy do państw i ich obywateli – to oni powinni zdecydować, czy chcą Unii scentralizowanej, czy Europy silnych, suwerennych narodów.
Leave feedback about this