„Polityka polska i odbudowanie państwa” to jedno z najważniejszych dzieł Romana Dmowskiego, wydane po raz pierwszy w 1925 roku. Książka ta jest swoistym pamiętnikiem politycznym, przedstawiającym działania obozu narodowego na rzecz odzyskania niepodległości przez Polskę.
Dmowski szczegółowo opisuje kulisy polityki polskiej w latach poprzedzających I wojnę światową, przebieg samej wojny oraz negocjacje prowadzące do ustanowienia granic II Rzeczypospolitej na konferencji wersalskiej. Dzieło to nie jest jedynie kroniką wydarzeń, lecz także analizą geopolityczną oraz wyrazem politycznej wizji Dmowskiego, który uznawał ścisły związek sprawy polskiej z interesami międzynarodowymi i strategicznym położeniem Europy Środkowej.
Na przełomie XIX i XX wieku Polska pozostawała podzielona między trzy mocarstwa rozbiorowe: Rosję, Niemcy i Austro-Węgry. Każde z nich prowadziło wobec Polaków własną politykę, jednak dla Dmowskiego kluczowym problemem było rosnące zagrożenie niemieckie. W swojej książce szczegółowo analizuje on rolę Niemiec jako głównego przeciwnika polskiej niepodległości.
W tym okresie polski ruch narodowy, którego Dmowski był czołowym przedstawicielem, rozwijał koncepcję polityki realnej – zamiast romantycznych zrywów powstańczych, proponował działania dyplomatyczne i organizacyjne, mające na celu wzmocnienie pozycji Polaków na arenie międzynarodowej.
Wybuch I wojny światowej otworzył nowe możliwości dla sprawy polskiej. Dmowski, będący liderem Komitetu Narodowego Polskiego, zdecydowanie opowiedział się po stronie państw Ententy. W dziele opisuje swoje zabiegi dyplomatyczne, które miały na celu przekonanie Francji, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych do poparcia utworzenia niepodległej Polski.
Jednym z najważniejszych rozdziałów książki są opisy negocjacji na konferencji wersalskiej w 1919 roku, gdzie Dmowski jako polski delegat przedstawiał argumenty na rzecz jak najszerszych granic odradzającego się państwa. Wskazuje on na trudne rozmowy z przedstawicielami mocarstw zachodnich oraz kontrowersje dotyczące kształtu wschodniej granicy Polski.
Jednym z centralnych tematów książki jest stanowisko Dmowskiego wobec Niemiec. Uważał on, że to właśnie Niemcy, a nie Rosja, stanowią największe zagrożenie dla przyszłej Polski. Wskazywał na konsekwentną germanizację ziem zaboru pruskiego oraz politykę Bismarcka, która miała na celu całkowitą asymilację ludności polskiej.
Dmowski krytykował tradycyjną polską politykę opartą na romantycznym idealizmie i powstańczych zrywach. W swojej książce przedstawia wizję polityki narodowej opartej na chłodnej kalkulacji i analizie interesów międzynarodowych. Jego zdaniem, Polska mogła osiągnąć niepodległość tylko dzięki umiejętnemu lawirowaniu w europejskiej grze sił i poprzez współpracę z państwami, które miały interes w osłabieniu Niemiec.
Dmowski był zwolennikiem budowy Polski jako państwa narodowego, co oznaczało ograniczenie wpływów mniejszości narodowych, zwłaszcza Żydów i Niemców. W książce krytykuje koncepcję federacyjną Józefa Piłsudskiego, argumentując, że odrodzona Polska powinna mieć jednolity charakter narodowy.
Lider endecji opisuje swoje spotkania z przedstawicielami Francji i Wielkiej Brytanii, podczas których starał się przekonać ich do poparcia polskich roszczeń terytorialnych. Jego strategia opierała się na wykazaniu, że silna Polska jest w interesie Europy jako bariera przed niemieckim ekspansjonizmem.
Jednym z najważniejszych tematów książki jest walka o kształt granic Polski. Autor szczegółowo omawia argumenty na rzecz przyłączenia Górnego Śląska, Wielkopolski, Pomorza oraz Wileńszczyzny i Galicji Wschodniej. Opisuje także trudne negocjacje z mocarstwami zachodnimi, które nie zawsze były skłonne poprzeć polskie postulaty.
„Polityka polska i odbudowanie państwa” to nie tylko relacja z działań dyplomatycznych Dmowskiego, ale także unikalne źródło historyczne, ukazujące kulisy negocjacji, strategie polityczne oraz wyzwania, przed jakimi stała Polska w latach 1914–1919.
Dzieło to stanowi fundament ideologiczny dla polskiego ruchu narodowego. Jego tezy, zwłaszcza dotyczące realizmu politycznego, roli Niemiec i koncepcji państwa narodowego, miały wpływ na politykę II RP oraz późniejsze ruchy narodowe.
Dmowski przedstawia w książce wizję Polski jako silnego, suwerennego państwa, co inspirowało kolejne pokolenia polityków i historyków. Jego podejście do polityki międzynarodowej i budowy państwa pozostaje przedmiotem analiz i debat do dziś.
Książka ta jest nie tylko świadectwem epoki, ale również manifestem politycznym, który do dziś pozostaje jednym z kluczowych tekstów dla zrozumienia polskiej polityki narodowej w XX wieku.
Sławomir Tracz
“Polityka polska i odbudowanie państwa” Romana Dmowskiego została umieszczona na liście lektur podstawowych, zalecanych przez Instytut im. Romana Rybarskiego.
Leave feedback about this