Watykan to najmniejsze państwo świata, ale w czasie śmierci papieża i wyboru nowego przyciąga uwagę całego globu. Choć konklawe to najbardziej znany element tego procesu, to cała procedura jest znacznie bardziej rozbudowana. Oparta na wielowiekowej tradycji, a jednocześnie ściśle regulowana przez prawo kanoniczne, obejmuje rytuały, formalności administracyjne, a także chwilę głębokiej refleksji dla Kościoła katolickiego.
Poniżej przedstawiamy, co dzieje się w Watykanie od momentu śmierci papieża aż do wyboru jego następcy.
1. Potwierdzenie śmierci papieża
Wszystko zaczyna się w chwili, gdy urzędujący papież umiera. Oficjalne potwierdzenie zgonu należy do osobistego lekarza papieża, ale najważniejszym punktem protokołu jest potwierdzenie śmierci przez Camerlengo (kardynała kamerlinga). Obecnie jego rolą jest m.in. stwierdzenie śmierci głowy Kościoła. W przeszłości istniał rytuał wołania papieża po imieniu i lekkiego stukania młoteczkiem w jego czoło – dziś jest to symboliczna tradycja, którą zastępują bardziej współczesne procedury medyczne.
Camerlengo zabezpiecza papieski pierścień (pierścień Rybaka) – niszczy go w obecności innych dostojników, by zapobiec fałszywym dokumentom, które mogłyby być sygnowane pieczęcią papieża. Równocześnie zawiadamia Kolegium Kardynalskie o śmierci i rozpoczyna się sediswakancja – czas bez papieża.
2. Dziesięć dni żałoby
Przez dziesięć dni po śmierci papieża trwa oficjalna żałoba. Odbywają się codzienne msze pogrzebowe – tzw. novendiales – podczas których Kościół modli się za zmarłego papieża i jednocześnie przygotowuje się duchowo do wyboru nowego.
Pogrzeb papieża ma miejsce zwykle między czwartym a szóstym dniem po jego śmierci. Tradycyjnie odbywa się on na placu Świętego Piotra i przyciąga tysiące wiernych oraz głowy państw z całego świata. Po ceremonii ciało papieża składane jest w grobach pod bazyliką św. Piotra.
3. Zarządzanie Kościołem w czasie sediswakancji
W czasie, gdy Stolica Apostolska jest nieobsadzona, całą administrację Watykanu przejmuje wspomniany wcześniej Camerlengo. Nie ma on jednak prawa podejmować decyzji, które przysługiwały tylko papieżowi. Może zarządzać bieżącymi sprawami, ale nie wolno mu np. mianować biskupów czy zmieniać ustaw Kościoła. Celem tej zasady jest zapobieżenie wpływowi jednostki na przyszły wybór.
Wszystkie najważniejsze urzędy Kurii Rzymskiej (czyli centralnej administracji Kościoła) przestają funkcjonować – pozostają jedynie dykasterie, które zajmują się bieżącą obsługą Kościoła i tylko w zakresie koniecznym.
4. Zwołanie konklawe
Między 15. a 20. dniem po śmierci papieża zwoływane jest konklawe – zamknięte zgromadzenie kardynałów, których zadaniem jest wybór nowego papieża. Liczba kardynałów-elektorów (czyli tych, którzy mają prawo głosu) nie może przekroczyć 120 i muszą oni mieć mniej niż 80 lat w dniu rozpoczęcia konklawe. Konklawe odbywa się w Kaplicy Sykstyńskiej. Kardynałowie przebywają w całkowitej izolacji od świata – nie mogą mieć kontaktu z mediami, internetem, telefonami. Chodzi o zapewnienie pełnej autonomii decyzji.
5. Przebieg konklawe
Konklawe rozpoczyna się mszą Pro eligendo Romano Pontifice – modlitwą o właściwy wybór. Następnie kardynałowie udają się do Kaplicy Sykstyńskiej, gdzie składają przysięgę tajemnicy i rozpoczynają głosowania.
Każdego dnia odbywają się maksymalnie cztery głosowania – dwa rano i dwa po południu. By wybrać papieża, kandydat musi uzyskać 2/3 głosów. Jeśli nie uda się to w pierwszych dniach, konklawe trwa nadal. Jeśli po kilku dniach nie dojdzie do wyboru, mogą odbywać się dni modlitwy i refleksji.
Po każdym głosowaniu spalane są karty do głosowania – jeśli nie doszło do wyboru, z pieca unosi się czarny dym (spaliny mieszane są z substancjami chemicznymi, by był wyraźnie czarny). Biały dym oznacza, że wybrano nowego papieża.
6. Habemus Papam – mamy papieża
Kiedy kandydat uzyska wymagane 2/3 głosów, dzieje się coś symbolicznego i przełomowego. Kardynał dziekan (lub najstarszy z obecnych kardynałów) pyta wybranego: “Czy przyjmujesz wybór na papieża?”. Jeśli kandydat wyrazi zgodę, zostaje zapytany o imię, jakie przyjmie jako nowy papież.
Następnie ubierany jest w białą sutannę – zwykle dostępne są trzy rozmiary przygotowane wcześniej – i wprowadzany do specjalnego pokoju: “Pokoju łez”. To miejsce, w którym nowy papież może na chwilę się zatrzymać, pomodlić i przemyśleć, co go czeka. Po chwili wychodzi na balkon Bazyliki Świętego Piotra. Kardynał protodiakon ogłasza:
“Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam!” – Ogłaszam wam wielką radość: mamy papieża!
Nowy papież pojawia się na balkonie i udziela pierwszego błogosławieństwa Urbi et Orbi – miastu i światu.
7. Co dalej po wyborze?
Nowy papież rozpoczyna swój pontyfikat natychmiast po akceptacji wyboru. W ciągu kilku dni odbywa się uroczysta inauguracja – nie koronacja, bo korony papieskie nie są już używane. Od czasu Jana Pawła I inauguracja odbywa się w prostszej formie – najważniejszym momentem jest nałożenie paliusza i wręczenie pierścienia Rybaka.
Nowy papież spotyka się z wiernymi, członkami Kurii Rzymskiej, przedstawicielami państw i rozpoczyna swoją posługę – duchową i administracyjną. Równocześnie przygląda się, kto spośród kardynałów i biskupów będzie mu towarzyszyć jako najbliżsi współpracownicy.
8. Przypadek rezygnacji papieża – Benedykta XVI
Warto zaznaczyć, że nie tylko śmierć może rozpocząć sediswakancję. W 2013 roku papież Benedykt XVI zrezygnował z urzędu – był to pierwszy przypadek od ponad 600 lat. Choć formalności były nieco inne (bo papież sam ogłosił datę końca swojego pontyfikatu), reszta procedur – od sediswakancji po konklawe – wyglądała bardzo podobnie.
9. Znaczenie czasu bez papieża
Okres między papieżami jest czasem wyjątkowym nie tylko organizacyjnie. To moment, gdy Kościół na chwilę się zatrzymuje – wierni na całym świecie modlą się o mądry wybór, a kardynałowie szukają nie tylko lidera, ale duchowego ojca, który poprowadzi wspólnotę przez kolejne lata. To także chwila, gdy spojrzenia świata koncentrują się na Watykanie, a każdy gest i słowo ma znaczenie.
Proces od śmierci papieża do wyboru jego następcy w Watykanie to mieszanka rytuału, tradycji i odpowiedzialności. Choć brzmi jak surowy protokół, to w rzeczywistości jest to czas ogromnego znaczenia duchowego i symbolicznego. Kardynałowie stają przed trudnym zadaniem – wyborem osoby, która zostanie duchowym liderem ponad miliarda ludzi.
To nie tylko akt głosowania. To decyzja, która wpływa na losy Kościoła, jego kierunek, relacje z innymi religiami i światem. Dlatego właśnie ten czas – od śmierci papieża do „Habemus Papam” – jest jednym z najważniejszych momentów w życiu Watykanu i całej wspólnoty katolickiej.
Leave feedback about this