Narodowo-Ludowa Organizacja Wojskowa (NLOW) powstała w październiku 1939 roku w Warszawie jako konspiracyjna organizacja wojskowa o charakterze narodowym.
Jej utworzenie było wynikiem sprzeciwu wobec legalności narady aktywu Stronnictwa Narodowego oraz rozłamu w środowisku narodowym. Założycielami organizacji byli działacze Stronnictwa Narodowego z dawnej frakcji młodych, związanej z Jędrzejem Giertychem i Kazimierzem Kowalskim. Głównymi postaciami, które odegrały kluczową rolę w formowaniu organizacji, byli Karol Stojanowski oraz Jan Ostoja Matłachowski. W skład grupy założycielskiej weszli również Kazimierz Kowalski, Szymon Poradowski, Michał Poradowski, Ludwik Jaxa-Bykowski, Jan Barański, Jerzy Grabowski, Edmund Gliński, Jan Kornas, Wacław Lipski i Ryszard Szczęsny.
Pod względem strukturalnym NLOW miała charakter polityczno-wojskowy, łącząc elementy administracji państwowej, organizacji partyjnej i działalności militarnej. Przywódca organizacji był jednocześnie przewidywany na przyszłego naczelnika państwa, co świadczyło o aspiracjach politycznych tego ugrupowania. Program NLOW zakładał stworzenie państwa monopartyjnego i zmilitaryzowanego, opartego na religii katolickiej. W polityce zagranicznej postulowano antyniemiecki sojusz z niekomunistyczną Rosją, co stanowiło odmienny punkt widzenia od wielu innych organizacji podziemnych tamtego okresu.
Działalność wojskowa organizacji koncentrowała się na akcjach sabotażowych i wywiadowczych. NLOW organizowała ataki na niemieckie transporty i magazyny wojskowe, a także prowadziła działania propagandowe mające na celu podtrzymanie ducha walki w społeczeństwie polskim. Warto zaznaczyć, że zimą 1940 roku podjęto próbę połączenia organizacji z Grupą Szańca, jednak negocjacje nie przyniosły efektów. W listopadzie 1942 roku działacze NLOW porozumieli się natomiast z Organizacją Wojskową Związek Jaszczurczy i przeciwnikami scalenia Narodowej Organizacji Wojskowej z Armią Krajową, co doprowadziło do utworzenia Narodowych Sił Zbrojnych.
NLOW przez cały okres swojej działalności miała skomplikowane relacje z innymi organizacjami podziemnymi. Nie uznawała Służby Zwycięstwu Polski ani Związku Walki Zbrojnej, co skutkowało izolacją od głównego nurtu polskiego ruchu oporu. Organizacja była przeciwnikiem porozumienia z grupami sanacyjnymi i konsekwentnie realizowała własną wizję walki. Wydawała również organ prasowy pod nazwą Państwo Narodowe, który propagował jej ideologiczne założenia oraz informował o działalności organizacyjnej.
Choć NLOW nie należała do największych organizacji podziemnych, jej działalność stanowiła istotny element walki o niepodległość Polski w czasie II wojny światowej. Jej historia jest świadectwem zróżnicowania ideologicznego w polskim ruchu oporu oraz pokazuje, jak różne środowiska próbowały realizować własne wizje przyszłego państwa. Ostatecznie jej losy splotły się z innymi organizacjami narodowymi, co doprowadziło do jej wchłonięcia przez Narodowe Siły Zbrojne w 1942 roku.
Marcin Dobrowolski
Leave feedback about this