Między narodem a państwem – Roman Rybarski

Rybarski o narodzie

Naród jest moralną jednością, składającą się nie tylko z żyjących pokoleń, lecz również z przeszłych i przyszłych. Interesy wspólnoty narodowej należy stawiać ponad prawami jednostki. Według Rybarskiego nacjonalizm jest kierunkiem, który bierze za punkt wyjścia odrębność narodową i uważa ją za najwyższe dobro. Później to pojęcie rozumiał jako prąd duchowy, który fakt narodowej wspólności bierze za podstawę życia politycznego i całego zbiorowego życia. Patriotyzm definiował jako żywiołowy fakt, wyraz przywiązania do jakiejś całości, gotowość walki o narodowe wartości. Wyróżniał nacjonalizmy tradycjonalistyczne, racjonalistyczne, oryginalne i naśladownicze

Naród, zgodnie z myślą Rybarskiego, jest zbiorowością jednostek złączonych przez wspólny interes materialny. Nie można pojmować narodu jako sumy klas (przedsiębiorcy + kupcy + robotnicy + rolnicy), ze względu na tradycję, którą nie da sprowadzić się do czysto klasowych pierwiastków. Zgodnie z endecką teorią, czynniki spajające wspólnotę narodową to: rasa, język, religia, wspólne terytorium, tradycja, obyczaje, ustrój polityczny i gospodarka.

Rybarski o funkcjonowaniu państwa

Ustrój państwowy, pisał Rybarski, jest wszystkim tym, co jest uregulowane przez konstytucję państwa i co może być zmienione tylko w sposób przewidziany w tej konstytucji. Pod pojęciem prawa rozumiał normę przymusową, której przekroczenie pociąga pewne sankcje. Prawo powinno nakładać przymus nie tylko na rządzonych, ale również na rządzących. Normy społeczne krystalizują się w instytucjach społecznych. W ten sposób życie społeczne się stabilizuje, przybiera trwałe formy.
Źródłem instytucji prawnych we wczesnym średniowieczu była siła. Ci, którzy mieli broń i zamki obronne, stawali się panami. Bezbronna ludność wchodziła pod protekcję rycerzy, w zamian za daniny w pieniądzu i naturze.

Państwo jest wtedy narodowe, gdy naród dominujący może bez skrępowania prowadzić politykę państwową, gdy naród może nadawać instytucjom
państwowym swój charakter. Mniejszości w takim państwie mogą posiadać swoje przywileje, ale nie mogą stawać się gospodarzami. Żywioły obce muszą podporządkować się żywiołowi polskiemu. Państwo można rozumieć jako organizację terytorialną, która opiera się na przymusie. Naród i państwo, na gruncie polskim, są odrębnymi bytami, w przeciwieństwie do Francji, gdzie przynależność do państwa decyduje o narodowości.

Poddawał krytyce ideę państw totalitarnych. Podkreślał, że przymus prawny może stać w sprzeczności z poczuciem moralnym społeczeństwa. Stosowanie represji karnych nie musi automatycznie prowadzić do postępu etycznego. Reżimy wydają z reguły walkę rodzinie, podkopują łączące ją więzy; wykorzystują przymusową edukację jako narzędzie indoktrynacji. Autokraci militaryzują narody, organizują życie publiczne wyłącznie przez rozkazy. Zbuntowani obywatele tworzą podziemne wydawnictwa, a więc zamiast jedności tworzy się ferment. W państwie monopolicznym grupa rządząca może w pewnym momencie utracić wewnętrzną dyscyplinę, skorumpować się.