Związek Ludowo-Narodowy (ZLN) był polską partią polityczną o charakterze narodowo- demokratycznym, działającą w okresie II i będącą kontynuatorką idei Narodowej Demokracji (endecji), skupiając środowiska narodowe i konserwatywne. Był jednym z najważniejszych ugrupowań na polskiej scenie politycznej w latach 1919-1928.
Partia odgrywała kluczową rolę w procesie kształtowania państwowości i porządku ustrojowego odrodzonej Polski. ZLN został utworzony w maju 1919 r. na zjeździe w Warszawie, w którym uczestniczyło ok. 3,5 tysiąca delegatów z wszystkich zakątków odradzającej się i jednoczącej Polski. Początkowo weszły w skład partii pomyślanej jako federacja różne ugrupowania o zbliżonym profilu ideowym, w tym Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne, Stronnictwo Chrześcijańsko-Narodowe oraz Zjednoczenie Ludowe. Jednak secesja niektórych z nich w pierwszych miesiącach doprowadziła do stworzenia jednolitego
ugrupowania.
Struktura organizacyjna ZLN opierała się na lokalnych komitetach, które działały na terenie całego kraju. Partia posiadała również własne organy prasowe, takie jak “Gazeta Warszawska”, “Kurier Poznański”, „Myśl Narodowa” i dziesiątki lokalnych i regionalnych dzienników, które propagowały jej program i idee. Z inspiracji ZLN powstała w 1922 r. Organizacja Młodzieży Wszechpolskiej. Poszerzane były wpływy w Związku Harcerstwa Polskiego i utrzymywane w Towarzystwie Gimnastycznym
„Sokół”. Prężnie działała też Narodowa Organizacja Kobiet. W sferach gospodarczych udzielały się: Towarzystwo Popierania Przemysłu i Handlu Polskiego „Rozwój” oraz Związek Popierania Polskiego Stanu Posiadania „Rozwój” – główni propagatorzy sloganu patriotyzmu konsumenckiego „Swój do swego po swoje”.
Głównymi postulatami programowymi partii były:
a. Budowa silnego państwa narodowego, w którym interesy polskie będą priorytetem. Już drugi zjazd ZLN w październiku 1919 r. wskazał na Niemcy jako głównego wroga samodzielnej państwowości polskiej.
b. Ochrona polskiej kultury, języka i tradycji przed wpływami obcymi.
c. Wzmocnienie roli Kościoła katolickiego jako fundamentu życia społecznego.
d. Ograniczenie wpływów kulturowych i ekonomicznych mniejszości narodowych, zwłaszcza żydowskiej i niemieckiej.
e. Promowanie rozwoju gospodarczego opartego na rodzimym kapitale, z jednoczesnym sprzeciwem wobec nadmiernej ingerencji państwa w gospodarkę. ZLN starał się również działać na rzecz reformy rolnej, jednak z poszanowaniem własności prywatnej. Sprzeciwiał się radykalnym zmianom społecznym, promując raczej ewolucyjne podejście do
modernizacji państwa.
W wyborach parlamentarnych w 1919 r. ZLN zdobył znaczącą liczbę mandatów, stając się jednym z głównych ugrupowań w Sejmie Ustawodawczym. Klub dysponował niemal 1/3 mandatów. Zbliżone wyniki notowano później, gdy ZLN w 1922 r. uczestniczył w szerszej koalicji pn. Chrześcijański Związek Jedności Narodowej (ChZJN, potocznie Chjena). Partia odegrała istotną rolę w pracach nad Konstytucją Marcową z 1921 roku. ZLN wspierał rozwiązania wzmacniające władzę wykonawczą oraz zapewniające stabilność państwa, choć nie wszystkie postulaty partii zostały w pełni uwzględnione w ostatecznym kształcie konstytucji.
Wsród działaczy partii znalazło się szereg osób zasłużonych dla odzyskania i utrzymania niepodległego bytu, ludzi nauki, kultury i sztuki, jak choćby: Roman Dmowski, hr. Maurycy Zamoyski – kandydat na prezydenta w 1922 r. i minister spraw zagranicznych, Władysław Grabski – autor reformy walutowej, Jan Gwalbert Pawlikowski – pionier ochrony przyrody, Edward Taylor – twórca poznańskiej szkoły ekonomicznej i in.
W latach 20. ZLN uczestniczył w tworzeniu kilku rządów koalicyjnych, m.in. z Polskim Stronnictwem Ludowym “Piast” oraz Chrześcijańską Demokracją. Partia starała się balansować między interesami konserwatywnych ziemian a potrzebami rozwijającego się przemysłu i mieszczaństwa. W polityce zagranicznej ZLN opowiadał się za umocnieniem granic odrodzonego państwa oraz za wzmocnieniem sojuszy z krajami zachodnimi, kontynuując kurs z czasów I wojny światowej, podczas której politycy endecji postawili na aliantów zachodnich, tworząc u ich boku Armię Polską we Francji. Wg szacunkowych danych partia w przededniu przewrotu majowego liczyła 80-90 tysięcy członków. Zamach stanu przeprowadzony przez Józefa Piłsudskiego w 1926 r. doprowadził do przejęcia władzy przez obóz sanacyjny. ZLN przeszedł do opozycji wobec sanacji, krytykując autokratyczne metody rządzenia oraz ograniczanie swobód obywatelskich. Partia była jedną z najważniejszych sił opozycyjnych, broniąc zasad demokracji parlamentarnej. W nowej rzeczywistości politycznej liderzy z Romanem Dmowskim na czele postanowili o przekształceniu ZLN w Stronnictwo Narodowe (SN), które kontynuowało działalność polityczną w zmienionych realiach II Rzeczypospolitej. SN stało się główną partią opozycyjną wobec dyktatorskich rządów obozu sanacyjnego, promując narodowo-demokratyczne wartości aż do wybuchu II wojny światowej.
Leave feedback about this