Kazimierz Józef Kowalski – adwokat, działacz polityczny i samorządowy, a także uczestnik wojny polsko-bolszewickiej.
Jego życie, poświęcone walce o niezależność i suwerenność ojczyzny, zakończyło się tragicznie podczas okupacji niemieckiej, kiedy został zamordowany w publicznej egzekucji w Zgierzu w 1942 roku.
Kazimierz Kowalski urodził się 24 lutego 1902 roku w Balinie (powiat turecki) jako syn Józefa i Felicji z domu Konickiej. Jego ojciec był rolnikiem, co wskazuje na skromne, wiejskie pochodzenie przyszłego polityka. Po ukończeniu szkoły powszechnej rozpoczął naukę w prywatnym gimnazjum Kazimierza Tomaszewskiego w Łodzi, gdzie w 1921 roku zdał egzamin końcowy.
Już w wieku 18 lat wziął udział jako ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 roku. Jego doświadczenia wojenne niewątpliwie ukształtowały jego światopogląd i przyczyniły się do późniejszego zaangażowania w działalność narodową. Po zakończeniu edukacji średniej podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim (1922–1926). To właśnie w tym okresie związał się z Obozem Narodowym, w szczególności z organizacją studencką Związek Akademicki „Młodzież Wszechpolska”. Aktywna działalność w tym ruchu stała się początkiem jego politycznej kariery.
Po ukończeniu studiów Kowalski rozpoczął praktykę sądową w Lublinie, następnie pracował jako sędzia w Chełmie, Łodzi i Tuszynie. W 1931 roku postanowił przejść do adwokatury i założył własną kancelarię prawniczą w Łodzi. Zmiana specjalizacji zawodowej pozwoliła mu na bardziej aktywne zaangażowanie się w działalność polityczną.
Od lat studenckich był związany z ruchem narodowym. Po 1931 roku rozpoczął działalność w Obozie Wielkiej Polski (OWP), organizacji stworzonej przez Romana Dmowskiego, a następnie w Stronnictwie Narodowym (SN), które stało się kontynuatorem idei OWP po jego rozwiązaniu przez władze sanacyjne.
W 1933 roku został prezesem Zarządu Okręgu Stronnictwa Narodowego w Łodzi. Dzięki jego działalności SN zyskało znaczne poparcie wśród mieszkańców miasta, zwłaszcza wśród rzemieślników i robotników. W efekcie w wyborach samorządowych w 1934 roku lista narodowa uzyskała aż 98 tysięcy głosów, co stanowiło ogromny wzrost w porównaniu do 6 tysięcy głosów w 1930 roku. W tym okresie o Kowalskim mówiono, że „zdobył Łódź dla Dmowskiego”.
Jego wpływy w partii rosły, co zaowocowało wyborem do Rady Miasta Łodzi w 1934 roku, a ponownie w 1936 roku. 10 lutego 1935 roku wszedł także do Komitetu Głównego Stronnictwa Narodowego, który był nowym ciałem decyzyjnym partii, utworzonym z inicjatywy Romana Dmowskiego.
Lider Stronnictwa Narodowego
W 1937 roku, na wniosek Komitetu Głównego, Kazimierz Kowalski został wybrany na prezesa Zarządu Głównego Stronnictwa Narodowego. Jego prezesura przypadła na burzliwy okres lat 30., kiedy Stronnictwo Narodowe przeżywało wewnętrzne spory. Był uznawany za polityka bezkompromisowego i stanowczego, reprezentującego tendencje monopartyjne. Wchodził w liczne konflikty, m.in. z Tadeuszem Bieleckim, późniejszym prezesem SN, co wynikało z odmiennych koncepcji taktycznych i programowych.
W polityce zagranicznej Kowalski sprzeciwiał się polityce ustępstw wobec III Rzeszy. W kwietniu 1939 roku wygłosił znamienne słowa:
„Imperium Germanicum oparte jest o zasadę niemieckiego panowania nad siecią protektoratów (…) między Imperium Germanicum a niepodległością Polski nie może być kompromisu”.
Podkreślał konieczność obrony polskiej suwerenności i odbudowy granic na Nysie i Odrze.
Jego radykalna postawa oraz mniejszościowe poparcie w Radzie Naczelnej doprowadziły do rezygnacji z funkcji prezesa SN w czerwcu 1939 roku.
Po wybuchu II wojny światowej Kowalski początkowo pozostał w Łodzi, jednak wkrótce przedostał się do Warszawy, skąd kierował działaniami Stronnictwa Narodowego na terenie Łodzi. Zaangażował się także w Narodowo-Ludową Organizację Wojskową, kierowaną przez Karola Stojanowskiego, a następnie w struktury podziemnego Stronnictwa Narodowego.
W grudniu 1941 roku został aresztowany przez Gestapo. Przewieziono go do Łodzi, gdzie był brutalnie torturowany. 20 marca 1942 roku został rozstrzelany w publicznej egzekucji 100 polskich zakładników w Zgierzu wraz z bratem Bolesławem. Miał zaledwie 39 lat.
Był człowiekiem ideowym, który konsekwentnie realizował narodową myśl polityczną, zarówno w okresie międzywojennym, jak i w czasie okupacji niemieckiej. Jego życie stanowi przykład oddania sprawie narodowej, nieugiętej postawy wobec przeciwników politycznych i wierności ideałom. Tragiczna śmierć jest symbolem martyrologii polskich działaczy narodowych, którzy zapłacili najwyższą cenę za swoje przekonania i walkę o wolność ojczyzny.
Rafał Skórniewski
Zdjęcia z Placu Stu Staconych w Zgierzu wykonane przez autora
Zdjęcie K. Kowalskiego: Wig201, CC BY-SA 4.0 https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0, via Wikimedia Commons
Leave feedback about this