13 stycznia to data wyjątkowa dla polskiej historii, szczególnie dla środowisk związanych z tradycją Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ). Tego dnia w 1945 roku Brygada Świętokrzyska rozpoczęła swoją słynną epopeję marszu na Zachód, która zwieńczona została wyzwoleniem obozu koncentracyjnego w Holiszowie i spotkaniem z oddziałami amerykańskimi.
Brygada Świętokrzyska, jedyny polski oddział partyzancki, który przebił się na Zachód, stała się legendą niezłomności i wierności ideałom walki o niepodległą Polskę.
Czym były Narodowe Siły Zbrojne?
Narodowe Siły Zbrojne były jedną z największych formacji zbrojnych polskiego podziemia podczas II wojny światowej. NSZ wywodziły się z obozu narodowego – a konkretnie ONR “ABC” – i ich głównym celem było kontynuowanie walki o wolną i niezależną Polskę, zarówno przeciwko niemieckiemu, jak i sowieckiemu okupantowi. NSZ odrzucały politykę podporządkowania się Sowietom, co wyróżniało je na tle innych organizacji podziemnych. Formacja ta zawiązała się we wrześniu 1942 r. z połączenia Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW), Związku Jaszczurczego (ZJ) i kilkunastu mniejszych organizacji narodowych i liczyły w szczytowym okresie rozwoju około 90 tysięcy ludzi.
Ideologia NSZ była mocno zakorzeniona w tradycji obozu narodowego. Formacja ta sprzeciwiała się zarówno nazizmowi, jak i komunizmowi, uznając je za dwie totalitarne ideologie, które zagrażały suwerenności Polski. NSZ stawiały sobie za cel nie tylko walkę z okupantem, ale także budowę silnego, narodowego państwa polskiego opartego na wartościach chrześcijańskich i narodowych. NSZ uznawały Polski Rząd na Uchodźstwie z siedzibą w Londynie za legalny rząd polski; nie uznawały natomiast instytucji Polskiego Państwa Podziemnego, tym samym pozostając poza jego strukturami.
Powstanie Brygady Świętokrzyskiej i marsz na Zachód
Brygada Świętokrzyska powstała w sierpniu 1944 roku jako elitarna jednostka złożona z żołnierzy NSZ i składała się z 202 i 204 Pułku NSZ-ZJ. Na czele brygady stanął płk Antoni Szacki “Bohun”, “Dąbrowski”, jeden z najbardziej doświadczonych dowódców narodowego podziemia. W obliczu zbliżającego się frontu sowieckiego dowództwo NSZ podjęło decyzję o marszu Brygady na Zachód, aby uniknąć rozbrojenia przez Armię Czerwoną i represji ze strony NKWD.
Decyzja o wymarszu na Zachód była odważna i ryzykowna, ale jednocześnie logiczna. Żołnierze Brygady Świętokrzyskiej doskonale zdawali sobie sprawę z tego, co spotkało innych żołnierzy podziemia, którzy pozostali na terenach zajętych przez Sowietów – aresztowania, tortury i wyroki śmierci były codziennością. Dlatego też marsz na Zachód był dla nich jedyną szansą na przetrwanie i kontynuowanie walki o wolną Polskę.
13 stycznia 1945 roku Brygada Świętokrzyska rozpoczęła swoją epopeję, przemierzając kolejne kilometry w stronę Niemiec. Po drodze brygada zmagała się z trudnymi warunkami zimowymi, brakiem zaopatrzenia i nieustannymi walkami z niemieckimi oraz sowieckimi oddziałami. Pomimo tych trudności Brygada konsekwentnie zmierzała w stronę wolnego świata.
Kulminacyjnym momentem w historii Brygady Świętokrzyskiej było wyzwolenie niemieckiego obozu koncentracyjnego w Holiszowie 5 maja 1945 roku. Polscy żołnierze uwolnili około 700 kobiet różnych narodowości, w tym Żydówki, które miały zostać zamordowane przez Niemców. Był to jednoznaczny dowód na to, że NSZ nie kierowały się żadnymi uprzedzeniami rasowymi czy narodowościowymi, a ich celem była walka z totalitaryzmem w każdej postaci.
Spotkanie z wojskami amerykańskimi 6 maja 1945 roku było dla żołnierzy Brygady symbolicznym zakończeniem ich marszu ku wolności. Brygada Świętokrzyska była jedyną jednostką polskiego podziemia, która przeszła na Zachód i uniknęła rozbrojenia przez Armię Czerwoną.
Kontrowersje i fałszywe oskarżenia
Przez lata działalność Brygady Świętokrzyskiej była obiektem licznych kontrowersji i oskarżeń, głównie ze strony komunistycznej propagandy. PRL-owskie władze próbowały zdyskredytować NSZ, zarzucając im współpracę z Niemcami czy antysemityzm. Dziś wiemy, że były to kłamstwa mające na celu zdyskredytowanie patriotycznej formacji, która nie podporządkowała się sowieckiemu dyktatowi.
Historycy podkreślają, że Brygada Świętokrzyska nigdy nie współpracowała z Niemcami w sposób ideologiczny. W warunkach wojennych zawieranie taktycznych porozumień z różnymi stronami konfliktu było powszechną praktyką, mającą na celu przede wszystkim ochronę własnych żołnierzy i cywilów. W przypadku Brygady Świętokrzyskiej takie porozumienia miały charakter doraźny i służyły jedynie przetrwaniu. Taktyczne porozumienia AK z Niemcami i Sowietami (w tym ostatnim przypadku często również wspólne boje) nie wzbudzają na ogół takich emocji.
Dziedzictwo Brygady Świętokrzyskiej
Dziś Brygada Świętokrzyska jest symbolem niezłomności i wierności ideałom niepodległościowym. Jej żołnierze udowodnili, że nawet w najtrudniejszych warunkach można pozostać wiernym swoim zasadom i walczyć o wolną Polskę. Marsz Brygady na Zachód to historia o odwadze, determinacji i niezłomności polskiego ducha.
Pamięć o Brygadzie Świętokrzyskiej jest wciąż żywa, szczególnie w środowiskach narodowych. Organizowane są marsze, uroczystości rocznicowe i konferencje historyczne, które przypominają o heroizmie żołnierzy NSZ. To ważne, aby pamiętać o tych, którzy walczyli o Polskę wolną od totalitaryzmów i niezależną od obcych wpływów.
Dziedzictwo Brygady Świętokrzyskiej to także przypomnienie, że w walce o wolność nie ma miejsca na kompromisy. Wartości takie jak honor, odwaga i wierność Polsce są ponadczasowe i powinny być wzorem dla kolejnych pokoleń Polaków.
