Portal „Defence Blog” opublikował szczegółowy artykuł opisujący gwałtowny wzrost produkcji rosyjskich czołgów T‑90M „Proryv” – najnowszej wersji popularnej serii T‑90.
Według danych, które analizuje grupa CIT (Conflict Intelligence Team), w 2024 roku zakłady Uralwagonzawod (UVZ) w Niżnym Tagile mogły wyprodukować nawet do 280–300 nowych egzemplarzy T‑90M. To ogromny skok w porównaniu z wcześniejszymi latami, w których produkcja oscylowała na poziomie 60–70 sztuk rocznie w 2022 i 140–180 w 2023 roku. W 2024 roku liczba ta wyraźnie przekroczyła 200, a według szacunków mogła sięgnąć prawie 300.
Tak duża dynamika produkcji wynika z pogorszenia się stanu rosyjskich zapasów czołgów. CIT wskazuje, że wiele jednostek rezerwowych zostało już zużytych lub zniszczonych. W związku z tym strategia Rosji przesuwa się od modernizacji starszych modeli (T‑90A) do budowy pojazdów od podstaw. Uralwagonzawod pracuje teraz na trzy zmiany, rozbudowując linie montażowe i instalując więcej stanowisk spawalniczych oraz obróbczych. Według CIT‑u dostępność kadłubów nie stanowi obecnie ograniczenia i wszystkie T‑90M wydają się pojawiać w wersjach fabrycznie nowych.
Co więcej, w komunikatach UVZ podkreślano, że T‑90M wyposażony został w nowoczesne systemy obrony, takie jak APS Arena‑M, kalibrisky „Relikt” i rozbudowane systemy obserwacyjne „Kalina” oraz „Sosna‑U” . Te ulepszenia miały na celu zwiększenie zdolności do przeciwdziałania współczesnym zagrożeniom, przede wszystkim pociskom przeciwpancernym.
Czy to wystarczy, by przeciwdziałać stratom i sankcjom?
Pomimo rekordowej produkcji, rosyjska armia zmaga się ze znacznymi stratami na froncie ukraińskim. Według otwartych źródeł (Oryx), od początku inwazji do maja 2025 zniszczono co najmniej 134 egzemplarze T‑90M i 80 kolejnych uszkodzono. Defence Blog podaje, że od początku inwazji do teraz z serii T‑90M wyprodukowano między 540 a 630 jednostek, przy czym potwierdzono zniszczenie lub przejęcie 130–150 pojazdów; w służbie pozostaje więc 410–500 czołgów. Pokazuje to, że strat nie udaje się całkowicie zrekompensować przez produkcję. Flota działa zachowawczo, ale jej stan pozostaje wyzwaniem.
Co więcej, media zachodnie informacje o produkcji T‑90M często mocno zaniżały. Wcześniejsze raporty, jak ten opublikowany przez „The Economist”, szacowały produkcję roczną na 28–30 sztuk. Jednak CIT argumentuje, że te szacunki opierały się na przestarzałych metodach i zbyt dużym zaufaniu do oficjalnych komunikatów. Nawet zachodnie analizy z IISS szacowały produkcję w 2024 tylko na około 90 pojazdów, ale według CIT i innych źródeł faktyczne liczby są znacznie wyższe.
Z punktu widzenia rosyjskiej logistyki i gospodarki obronnej, wzmożona produkcja takich czołgów to część strategii zwiększenia odporności na sankcje. Rosja bowiem sięgnęła po stare magazyny i czołgi radzieckie, reanimując je w potrzebie. Ten model połączenia produkcji nowych pojazdów i remontu starych powoduje, że na polu pozostają znaczne zasoby sprzętu. Jak zauważył Wall Street Journal, dzięki takim działaniom i taktyce ugrupowań piechoty w wielu przypadkach Rosjanie starają się oszczędzić najbardziej zaawansowane pojazdy, wykorzystując je w pobliżu lasów czy rowów, strzelając i wycofując się .
T‑90M a przyszłe konflikty – gotowość na NATO?
Z punktu widzenia polityki obronnej, kluczowe jest, gdzie te pojazdy będą eksploatowane. Według szacunków fińskich służb wywiadowczych, większość wyprodukowanych T‑90M pozostaje na terytorium Rosji i budowane są one jako rezerwa na przyszłość, także pod kątem potencjalnych działań wobec państw NATO. Wsparciem dla tej hipotezy są także dane z mediów obu stron granicy, jak i zdjęcia satelitarne rozbudowy infrastruktury wojskowej i strategii kolejowej w Petrozawodsku, regionie blisko Finlandii. Jak podkreślali dowódcy NATO, zbrojenia tego typu uderzają także w percepcję bezpieczeństwa państw sąsiednich, w tym Polski czy krajów bałtyckich.
Oznacza to, że chociaż rosyjska produkcja czołgów rośnie, realny bilans operacyjny pozostaje skomplikowany, a europejskie państwa sąsiadujące z Rosją muszą liczyć się z perspektywą przyszłych zagrożeń. Producenci artylerii i infrastruktury to tylko część tego większego obrazu strategicznego. Rosja stawia na ekspansję zdolności, wykorzystując zarówno nowoczesne czołgi, jak i stare rezerwy sowieckie, co zmienia równowagę w regionie
