Liga Narodowo-Demokratyczna (LND) była konspiracyjną organizacją działającą w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w latach 1957–1960.
Była jedną z pierwszych grup opozycyjnych, które podjęły systematyczne działania przeciwko reżimowi komunistycznemu po rozczarowaniu wynikającym z przemian października 1956 roku.
Organizacja została założona przez Przemysława Górnego i Józefa Kosseckiego 15 sierpnia 1957 roku na Rusinowej Polanie. Formalnie działalność LND rozpoczęła się w 1958 roku. Początkowo działała przede wszystkim na Uniwersytecie Warszawskim, a jej członkami byli głównie studenci, potomkowie przedwojennej inteligencji narodowej oraz osoby związane z ruchem narodowym.
LND wywodziła się z dwóch głównych nurtów:
- rozwiązanego w styczniu 1957 roku Związku Młodych Demokratów (jego przywódcą był Przemysław Górny, a organizacja była powiązana ze Stronnictwem Demokratycznym),
- środowisk endeckich (Józef Kossecki był bliskim współpracownikiem dr Jana Bogdanowicza i mecenasa Leona Mireckiego).
Cele i działalność organizacji
Celem LND było szerzenie myśli narodowo-demokratycznej i antykomunistycznej w konspiracyjnych warunkach PRL. Organizacja podkreślała znaczenie wartości chrześcijańskich, tożsamości narodowej oraz konieczność walki z komunizmem i systemem sowieckim.
Podstawowe zadania LND obejmowały:
- kształtowanie kadr działaczy politycznych zdolnych do realizacji programu narodowego,
- rozbudowę hierarchicznej sieci organizacyjnej opartej na stopniach wtajemniczenia (członkowie niższych szczebli nie mieli wiedzy o istnieniu wyższych),
- analizę sytuacji politycznej oraz dostosowanie polskiej myśli narodowej do zmienionych warunków PRL,
- stopniowe przenikanie do organizacji jawnie działających i struktur aparatu państwowego.
LND przyjęła jako fundament ideowy teorię cywilizacji Feliksa Konecznego, która podkreślała konieczność obrony cywilizacji łacińskiej przed komunizmem.
Struktura i działacze
Struktura organizacyjna LND była wzorowana na konspiracyjnych formach działalności Ligi Narodowej z czasów zaborów. Działała na zasadzie ścisłej hierarchii, a każdy członek miał dostęp jedynie do swojego bezpośredniego przełożonego. Taki system miał zapewnić większą odporność na infiltrację ze strony służb bezpieczeństwa PRL.
Do kluczowych działaczy LND należeli:
- Przemysław Górny – jeden z założycieli, w późniejszych latach odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego,
- Józef Kossecki – ideolog i organizator struktur w południowej Polsce,
- Walenty Majdański – pierwszy przywódca Ligi,
- Leon Mirecki – prawnik, współpracownik ruchu endeckiego,
- Jan Bogdanowicz – mentor i współpracownik środowisk narodowych.
Rozbicie przez Służbę Bezpieczeństwa
Władze PRL dość szybko zainteresowały się działalnością Ligi Narodowo-Demokratycznej. Służba Bezpieczeństwa rozpoczęła infiltrację organizacji, co doprowadziło do pierwszych aresztowań w 1960 roku.
7 maja 1960 roku SB przeprowadziła szeroko zakrojoną akcję, aresztując kluczowych członków LND, m.in. Przemysława Górnego i Józefa Kosseckiego. Po trwającym ponad rok śledztwie w 1961 roku zapadły wyroki:
- Górny i Kossecki zostali skazani na dwa lata więzienia,
- inni działacze, w tym Krzyżewski i Klata, otrzymali 10 miesięcy więzienia,
- Barański i Kwiecień zostali skazani na 6 miesięcy,
- Bogdanowicz i Mirecki zostali uniewinnieni.
Po tych wydarzeniach Liga została uznana przez władze za rozbitą i przestała funkcjonować w dotychczasowej formie.
Rehabilitacja i upamiętnienie
W 1992 roku przed Sądem Najwyższym w Warszawie odbył się proces rehabilitacyjny członków LND. Sąd uniewinnił skazanych działaczy, uznając ich działalność za zgodną z polską racją stanu.
W 2006 roku Przemysław Górny został pośmiertnie odznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Publikacje na temat Ligi Narodowo-Demokratycznej
- Krzysztof Kawęcki – „Liga Narodowo-Demokratyczna (1957–1960)”
To najbardziej kompleksowa praca poświęcona działalności LND, opisująca zarówno jej struktury, program polityczny, jak i represje wobec członków organizacji. - Jan Żaryn i Wojciech Klata – „Liga Narodowo-Demokratyczna. Konspiracja narodowa w PRL”
Książka analizuje działania środowisk narodowych w PRL, w tym działalność Ligi Narodowo-Demokratycznej, ukazując ją jako jeden z pierwszych ruchów antykomunistycznych po Październiku ’56.
Kamila Sobczak
Foto: Przemysław Górny na konferencji IPN z okazji 55 rocznicy powstania LND w styczniu 2014 r.
