Edward Taylor urodził się 28 września 1884 roku w Kielcach a zmarł 9 sierpnia 1964 roku w Poznaniu. Był jednym z najwybitniejszych polskich ekonomistów XX wieku, a jego dorobek naukowy znacząco wpłynął na rozwój myśli ekonomicznej w naszym kraju.
Jego działalność akademicka oraz polityczna przyczyniły się do kształtowania się nauki o gospodarce w kraju, a także do organizacji nowoczesnego systemu edukacji ekonomicznej. Jako twórca Poznańskiej Szkoły Ekonomicznej, wybitny przedstawiciel neoklasycznej szkoły w ekonomii oraz działacz narodowy, wywarł ogromny wpływ na kolejne pokolenia ekonomistów i polityków gospodarczych.
Jego droga naukowa rozpoczęła się w burzliwych czasach odbudowy Polski po okresie zaborów. Po ukończeniu studiów rozpoczął swoją działalność akademicką, a od 1919 roku pracował jako profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Akademii Handlowej w tym samym mieście. W 1945 roku rozpoczął wykłady z ekonomii politycznej na Uniwersytecie Łódzkim. Jego praca dydaktyczna i organizacyjna była nieoceniona – z jego inicjatywy na Uniwersytecie Poznańskim powstały studia ekonomiczne oraz kursy prawa skarbowego. Było to nowatorskie podejście do edukacji ekonomicznej w Polsce, które przyczyniło się do stworzenia silnego ośrodka naukowego w Poznaniu.
Taylor był przeciwnikiem etatyzmu i zwolennikiem indywidualizmu gospodarczego, co znalazło odzwierciedlenie w jego pracach naukowych i działalności publicystycznej. Jako ekonomista neoklasyczny analizował mechanizmy rynkowe, podkreślając znaczenie efektywnej alokacji zasobów oraz rolę przedsiębiorczości w kształtowaniu gospodarki. Był również tłumaczem klasycznych dzieł ekonomicznych, w tym prac Johna Stuarta Milla, co pozwoliło na szersze rozpowszechnienie anglosaskiej myśli ekonomicznej w Polsce.
Jego badania nad teorią kosztów miały kluczowe znaczenie dla polskiej ekonomii. Wskazywał, że koszty produkcji nie wynikają jedynie z technicznych aspektów produkcji, ale są również kształtowane przez czynniki rynkowe, decyzje przedsiębiorców i interwencję państwa. Podkreślał, że niewłaściwa regulacja kosztów może prowadzić do zaburzeń gospodarczych i nieefektywnej alokacji zasobów. Jego poglądy na ten temat zostały szeroko rozwinięte w pracach takich jak „Teoria produkcji” (1947) czy „Wstęp do ekonomiki” (1936–1938), które stały się fundamentem dla kolejnych badań w tej dziedzinie.
W zakresie teorii cen Taylor prowadził szczegółowe analizy dotyczące mechanizmów kształtowania się cen rynkowych oraz ich wpływu na strukturę gospodarki. Twierdził, że ceny powinny odzwierciedlać rzeczywiste koszty produkcji, ale również podlegać mechanizmom popytu i podaży. Jednocześnie zaznaczał, że nadmierna ingerencja państwa w politykę cenową może prowadzić do poważnych zakłóceń gospodarczych, co szczególnie wyraźnie było widoczne w okresie inflacji w Polsce w latach 20. XX wieku. Jego prace na temat inflacji, takie jak „Inflacja polska” (1926) oraz „Druga inflacja polska” (1926), dostarczały cennych analiz dotyczących mechanizmów stabilizacji gospodarczej i skutków nadmiernej ekspansji monetarnej.
Jako twórca Poznańskiej Szkoły Ekonomicznej, Taylor odegrał kluczową rolę w kształtowaniu polskiego środowiska akademickiego. Jego koncepcje, łączące teorię ekonomii z praktyką gospodarczą, stały się fundamentem dla wielu kolejnych pokoleń badaczy. Był również redaktorem serii „Poznańskie Prace Ekonomiczne”, w której publikowano prace jego uczniów oraz analizy dotyczące kluczowych problemów gospodarczych. Dzięki jego zaangażowaniu Poznań stał się jednym z najważniejszych ośrodków ekonomicznych w Polsce.
Taylor aktywnie uczestniczył w życiu publicznym i gospodarczym kraju. Był jednym ze współzałożycieli Towarzystwa Ekonomistów i Statystyków Polskich, które później przekształciło się w Polskie Towarzystwo Ekonomiczne. Od 1930 roku był członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności, a od 1946 roku członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Jego działalność miała również wymiar polityczny – w latach 1930–1932 był radnym miejskim w Poznaniu, a przed II wojną światową był związany z endecją. W latach 1921–1924 był członkiem Rady Naczelnej Związku Ludowo-Narodowego. Krytycznie odnosił się do rządów sanacji oraz przewrotu majowego, podkreślając konieczność zachowania wolności gospodarczej i rozwoju klasy średniej.
Jednym z jego najważniejszych osiągnięć było stworzenie w Polsce naukowej dyscypliny zajmującej się spółdzielczością. Jego rozprawa habilitacyjna „O istocie współdzielczości”, napisana w czasie I wojny światowej, była przełomowym opracowaniem dotyczącym tego zagadnienia i była wznawiana jeszcze po 1945 roku. Zajmował się także historią myśli ekonomicznej, polityką gospodarczą i przemysłową, co znalazło odzwierciedlenie w jego książce „Historia rozwoju ekonomiki” (1957–1958).
Jego dorobek miał ogromny wpływ na kolejne pokolenia ekonomistów, a jego prace były szeroko cytowane zarówno w Polsce, jak i za granicą. Jako encyklopedysta uczestniczył w redakcji „Podręcznej encyklopedii handlowej” wydanej w 1931 roku w Poznaniu. Był nie tylko naukowcem, ale także społecznikiem, działającym na rzecz edukacji ekonomicznej i rozwoju badań gospodarczych.
Edward Taylor pozostaje jedną z kluczowych postaci w historii polskiej ekonomii. Jego dorobek jest nadal aktualny, a jego prace inspirują współczesnych badaczy do analizowania mechanizmów gospodarczych i formułowania polityki ekonomicznej. Jego wkład w rozwój teorii kosztów, cen i polityki gospodarczej jest niezaprzeczalny, a jego idee mają trwałe znaczenie w kształtowaniu ekonomii zarówno w Polsce, jak i na świecie. Jego życie i działalność pokazują, jak wielką rolę mogą odegrać ekonomiści w kształtowaniu rzeczywistości społeczno-gospodarczej i jakie znaczenie ma interdyscyplinarne podejście do nauki. Został pochowany na Cmentarzu Junikowo w Poznaniu, a jego imię pozostaje symbolem intelektualnej odwagi i naukowej doskonałości.
Dawid Solski
Foto: pomnik E. Taylora przy gmachu Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, autorstwa MOs810 – Praca własna, CC BY-SA 4.0, Link
