14 grudnia 2024
Sprawy narodowe

Dzień Pamięci Żołnierzy Podziemia Narodowego

12 maja uznawany jest za Dzień Pamięci Żołnierzy Podziemia Narodowego. Tego dnia w 1948 r. w murach aresztu śledczego na ul. Rakowieckiej w Warszawie zamordowano ppłk. Stanisława Kasznicę i kpt. Lecha Karola Neymana.

Lech Karol Neyman ps. „Wacław Górnicki”, „Butrym” (1908-1948) był podporucznikiem rezerwy WP, działaczem narodowym, prawnikiem. Przed wojną należał do Młodzieży Wszechpolskiej i Obozu Narodowo-Radykalnego. W kampanii wrześniowej walczył jako adiutant 56. pp w Armii „Poznań” gen. T. Kutrzeby. Był wielokrotnie ranny, w wyniku czego został inwalidą wojennym. Podobnie jak Stanisław Kasznica związał się podczas okupacji z Grupą „Szańca” a następnie Związkiem Jaszczurczym (razem organizowali struktury ZJ na Pomorzu i w Wielkopolsce). Od 1942, po utworzeniu NSZ, w Służbie Cywilnej Narodu. Sformułował koncepcję powrotu polskiej granicy zachodniej na linię rzek Odry i Nysy Łużyckiej. Jednocześnie był redaktorem naczelnym pisma „Naród i Wojsko”. Pełnił też funkcję członka zespołu sądowniczo-badawczego NSZ. Do stycznia 1945 komendant Okręgu Krakowskiego NSZ, następnie Okręgu Pomorskiego NSZ (z siedzibą w Poznaniu), pomagał także w organizacji Okręgu Śląskiego NSZ. Aresztowany 15 lutego 1947. Przeszedł bardzo ciężkie śledztwo w Areszcie Śledczym na warszawskim Mokotowie. Skazany na śmierć 2 marca 1948 a następnie zamordowany 12 maja 1948. Jego doczesne szczątki zostały odnalezione w 2012 przez Instytut Pamięci Narodowej na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie w Kwaterze „Na Łączce”. 3 lutego 2005 Wojskowy Sąd Okręgowy w Warszawie stwierdził nieważność wyroku śmierci na Lecha Karola Neymana.

Stanisław Kasznica ps.  „Stanisław Wąsacz”, „Wąsowski” (1908-1948) był porucznikiem WP, prawnikiem, podpułkownikiem i ostatnim komendantem głównym Narodowych Sił Zbrojnych. Od 1934 działał w ONR-ABC, będąc członkiem wewnętrznej tajnej struktury pod nazwą Organizacja Polska. Podczas kampanii wrześniowej walczył nad Bzurą i w obronie Warszawy w Armii „Poznań” gen. T. Kutrzeby. Odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari. W konspiracji był jednym z założycieli Grupy „Szańca”, ZJ a następnie NSZ. Sprawował funkcję szefa administracji Służby Cywilnej Narodu. Od lipca 1944 zastępca Szefa Oddziału I KG NSZ-ZJ. Podczas powstania warszawskiego walczył na Ochocie. Od sierpnia 1944 był członkiem Rady Politycznej NSZ, szefem oddziału organizacyjnego NSZ. We wrześniu 1944 został mianowany komendantem Okręgu VIII Częstochowa NSZ. W marcu 1945 objął funkcję zastępcy komendanta Inspektoratu Ziem Zachodnich, od kwietnia był p.o. komendanta tego obszaru, odpowiadał m.in. za wywiad i środowiska akademickie. Po wyjeździe Komendanta gen. Zygmunta Broniewskiego – p.o. Komendanta NSZ.  Na przełomie lat 1946/1947 podporządkował resztki organizacji NSZ Komendzie Głównej Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Aresztowany 15 lutego 1947. Przeszedł bardzo ciężkie śledztwo na Mokotowie. Skazany na śmierć 2 marca 1948 a następnie zamordowany 12 maja 1948. Szczątki zostały odnalezione w 2012 przez IPN w Kwaterze „Na Łączce”. 30 września 1992 Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego uznał wyrok śmierci na Stanisławie Kasznicy za nieważny.

W tę smutną rocznicę – dzięki gospodarzom miejsca czyli Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL oraz Instytutowi Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego uczczono zamordowanych w miejscu ich uwięzienia i kaźni. Modlitwę przy Ścianie Śmierci za spokój duszy żołnierzy NSZ odmówił ks. Marcin Gryf. Złożono kwiaty i odczytano list Dyrektora Muzeum prof. dr hab. Piotra Musiała.