Wyra\u017cona opinia, cho\u0107 mocno uog\u00f3lniona, nie jest do ko\u0144ca b\u0142\u0119dna i nie jestem zdziwiony, \u017ce administracja publiczna nie cieszy si\u0119 dobr\u0105 opini\u0105. Pracowa\u0142em w urz\u0119dach na r\u00f3\u017cnym szczeblu i jestem gorliwym krytykiem naszej kadry urz\u0119dniczej, jednak\u017ce w przeciwie\u0144stwie do wi\u0119kszo\u015bci, uwa\u017cam, \u017ce drzemi\u0105 tam wielkie mo\u017cliwo\u015bci budowy solidnych struktur pa\u0144stwowo\u015bci na poziomie zar\u00f3wno centralnym jak i samorz\u0105dowym. Wiar\u0119 i przekonanie jednak odnosz\u0119 do urz\u0119dnik\u00f3w nowego pokolenia, kt\u00f3rzy sprzeciwiaj\u0105 si\u0119 skostnia\u0142emu systemowi i swoimi cz\u0119sto partyzanckimi metodami pr\u00f3buj\u0105 to zmieni\u0107 lub temu przeciwdzia\u0142a\u0107. Niestety ich dzia\u0142ania s\u0105 niewystarczaj\u0105ce i ostatecznie przegrywaj\u0105 z systemem staj\u0105c si\u0119 w du\u017cej mierze urz\u0119dnikami, kt\u00f3rych krytykowali lub odchodz\u0105 z sektora publicznego.<\/p>\n\n\n\n
Dobrze dzia\u0142aj\u0105ce pa\u0144stwo opiera si\u0119 w\u0142a\u015bnie na \u201cprzeci\u0119tnych urz\u0119dnikach\u201d buduj\u0105cych, dbaj\u0105cych i realizuj\u0105cych prawo w pa\u0144stwie. I zmiana funkcjonowania modelu zarz\u0105dzania pozwoli uzdrowi\u0107 polsk\u0105 administracj\u0119, kt\u00f3ra nie do\u015b\u0107, \u017ce mo\u017ce sta\u0107 si\u0119 przyjazna i skuteczna, to do tego b\u0119dzie ta\u0144sza oraz atrakcyjna. Chcia\u0142em te\u017c rozbi\u0107 demagogiczne twierdzenie \u201ctaniego pa\u0144stwa\u201d. Pa\u0144stwo tanie, mo\u017ce by\u0107 tak samo bezw\u0142adne i patologiczne, co przero\u015bni\u0119te i drogie. Nale\u017cy wg\u0142\u0119bi\u0107 si\u0119 tutaj w sedno problemu, czyli spos\u00f3b dzia\u0142ania administracji i jej zasadom funkcjonowania. <\/p>\n\n\n\n
Ze smutkiem obserwowa\u0142em jak kolejne rz\u0105dy bagatelizowa\u0142y ten problem. Szczeg\u00f3lnie dziwi mnie, \u017ce poprzedni rz\u0105d Prawa i Sprawiedliwo\u015bci, kt\u00f3ry opar\u0142 swoj\u0105 polityk\u0119 na bardziej centralistycznym modelu zarz\u0105dzania. Zamiast wzmocni\u0107 struktur\u0119 urz\u0119dnicz\u0105, to dalej j\u0105 os\u0142abia\u0142 i rozrasta\u0142. Administracja nie sta\u0142a si\u0119 zatem solidnym fundamentem, ale kolejnym \u0142upem politycznym.<\/p>\n\n\n\n
Czy zmiana zaniedbanego systemu administracji b\u0119dzie \u0142atwa? Oczywi\u015bcie, \u017ce nie. Potencjalnego reformatora czeka walka nie tylko z patologicznymi przyzwyczajeniami samych urz\u0119dnik\u00f3w, ale r\u00f3wnie\u017c z kierownikami, dyrektorami, naczelnikami wydzia\u0142\u00f3w z powodu \u015bwiadomej ignorancji i obawy przed ujawnieniem ich niekompetencji lub nawet korupcji czy nepotyzmu. Mo\u017cemy albo akceptowa\u0107 s\u0142abe pa\u0144stwo ze wszystkimi jego negatywnymi konsekwencjami lub chcie\u0107 go naprawi\u0107 i zbudowa\u0107 solidne fundamenty na przysz\u0142o\u015b\u0107.<\/p>\n\n\n\n
Ja wybieram to drugie.<\/p>\n\n\n\n
Administracja, jak wspomnia\u0142em wcze\u015bniej, jest kluczowa w zarz\u0105dzaniu pa\u0144stwem, ale tak\u017ce przy realizacji jakichkolwiek reform. Bez tych zwyk\u0142ych urz\u0119dnik\u00f3w i ich kierownik\u00f3w wszelkie najwspanialsze zmiany utkn\u0105 w biurokratycznej czarnej dziurze podlanej niekompetencj\u0105. W potencjalnej reformie trzeba po\u0142o\u017cy\u0107 r\u00f3\u017cne akcenty, zestawi\u0107 pozytywne zmiany z tymi koniecznymi, ale trudnymi, jednak\u017ce wesprze\u0107 wszystkich tych, kt\u00f3rzy chc\u0105 zbudowa\u0107 nowy model administracji. Nie chodzi tutaj o czystk\u0119, ale o zmian\u0119.
<\/p>\n\n\n\n
Popularnym i uproszczonym populistycznym postulatem jest to, \u017ce mamy przero\u015bni\u0119t\u0105 administracj\u0119, kt\u00f3r\u0105 trzeba zmniejszy\u0107. Zgadzam si\u0119, jednak samo odchudzanie aparatu administracyjnego mo\u017ce przynie\u015b\u0107 wbrew pozorom odwrotne skutki od oczekiwanych. Urz\u0119dnicy s\u0105 bezbrodni wobec zepsutego systemu, zatem dostosowuj\u0105 si\u0119 do niego. S\u0105 opieszali, leniwi, niezwykle zachowawczy oraz cz\u0119sto niemili (szczeg\u00f3lnie gdy obywatele domagaj\u0105 si\u0119 realizacji swoich praw w niewydolnym systemie biurokratycznego molocha). Bior\u0105c pod uwag\u0119, \u017ce s\u0105 s\u0142abo op\u0142acani, dzia\u0142aj\u0105cy w skostnia\u0142ym, nieafektywnych systemie z cz\u0119sto ma\u0142o kompetentnymi dyrektorami, bez wi\u0119kszej motywacji do szukania lepszych rozwi\u0105za\u0144, nie mo\u017cna si\u0119 dziwi\u0107, \u017ce tak urz\u0119dnicy post\u0119puj\u0105. W takim wypadku \u201codchudzenie\u201d administracji sko\u0144czy\u0142oby si\u0119 jego ca\u0142kowitym parali\u017cem, a w najlepszym przypadku dalszym os\u0142abieniem efektywno\u015bci dzia\u0142ania urz\u0119du, czyli d\u0142u\u017cej prowadzonymi sprawami i pog\u0142\u0119biaj\u0105c\u0105 si\u0119 frustracj\u0105 w\u015br\u00f3d urz\u0119dnik\u00f3w. Recepta na katastrof\u0119.<\/p>\n\n\n\n
Zacznijmy od pensji. Urz\u0119dnik w moim przekonaniu musi by\u0107 i czu\u0107 si\u0119 profesjonalist\u0105. Jednak je\u017celi zarobki s\u0105 znacz\u0105co ni\u017csze ni\u017c na wolnym rynku, to osoby maj\u0105ce potencja\u0142, wiedz\u0119 oraz aspiracje najcz\u0119\u015bciej nie wybieraj\u0105 administracji jako \u015bcie\u017cki swojej kariery. Wynikiem takiej sytuacji jest to, \u017ce prac\u0119 bior\u0105 ludzie, kt\u00f3rzy dramatycznie potrzebuj\u0105 pracy, ale maj\u0105 mniejsze kompetencje, oczekiwania czy ambicje. Aktualnie \u201cprzeci\u0119tna praca urz\u0119dnika\u201d to nie praca marze\u0144, ale jest stabilna, niewymagaj\u0105ca i powtarzalna. \u015awiadomo\u015b\u0107 niskich p\u0142ac oznacza zmniejszanie wymaga\u0144 i oczekiwa\u0144 podczas rekrutacji, co tworzy b\u0142\u0119dne ko\u0142o \u201cniskie p\u0142ace \u2013 niskie kompetencje\u201d. Je\u017celi wzrosn\u0105 p\u0142ace to zwi\u0119kszy si\u0119 pula ludzi kompetentnych, ale tak\u017ce b\u0119dzie mo\u017cna wi\u0119cej oczekiwa\u0107 od takich urz\u0119dnik\u00f3w. Pieni\u0105dze s\u0105 jednym z g\u0142\u00f3wnych motywator\u00f3w dla pracownik\u00f3w, szczeg\u00f3lnie dla tych, kt\u00f3rzy s\u0105 \u015bwiadomi swoich mo\u017cliwo\u015bci. Nie jestem w stanie poda\u0107 dok\u0142adnych docelowych procentowych podwy\u017cek, kt\u00f3re powinny by\u0107 wprowadzone, gdy\u017c to kwestia obserwowania p\u0142ac na wolnym rynku, w tym szczeg\u00f3lnie korporacji. Okre\u015blenie wide\u0142ek zarobk\u00f3w trzeba zestawi\u0107 ze stanowiskami o podobnych kompetencjach w sektorze prywatnym. W moim przekonaniu administracja publiczna ma wiele wsp\u00f3lnego z korporacjami, cho\u0107 motywy dzia\u0142alno\u015bci s\u0105 znacz\u0105co inne.<\/p>\n\n\n\n
Obok podwy\u017cek dla urz\u0119dnik\u00f3w niestety musz\u0105 te\u017c przyj\u015b\u0107 ci\u0119cia. Dla ka\u017cdej administracji nie jest tak \u0142atwa sprawa. Przero\u015bni\u0119ty system biurokracji ma to do siebie, \u017ce zaczyna tworzy\u0107 prac\u0119 sam\u0105 dla siebie, kt\u00f3ra de facto nie jest nikomu potrzebna, ale z powodu zaistnia\u0142ej patologii, kto\u015b to musi zrobi\u0107. Kolejne szkodliwe b\u0142\u0119dne ko\u0142o. Koniecznym jest powi\u0105zanie dw\u00f3ch element\u00f3w: g\u0142\u0119boka informatyzacja urz\u0119d\u00f3w oraz ewaluacja wszystkich procedur, wytycznych, ustale\u0144 i regulamin\u00f3w. Uproszczenie wszystkiego do wydajnego i czaso-oszcz\u0119dnego systemu przep\u0142ywu dokumentacji wewn\u0105trz urz\u0119du oraz sprawnego rozwi\u0105zywania spraw bie\u017c\u0105cych poprzez odnajdywanie zator\u00f3w informacyjnych i decyzyjnych. Dzi\u0119ki takim zabiegom, wielu urz\u0119dnik\u00f3w zwyczajnie nie b\u0119dzie potrzebnych, co przyniesie pozytywne skutki szybszych decyzji i przep\u0142ywu dokumentacji. To wi\u0105\u017ce si\u0119 z rozbudow\u0105 struktury wydzia\u0142\u00f3w informatycznych oraz napisania od podstaw intuicyjnych system\u00f3w obs\u0142ugi klienta jak i obiegu dokumentacji wewn\u0105trz, oraz mi\u0119dzy urz\u0119dami.<\/p>\n\n\n\n
Niezaprzeczalnie kosztowne, ale to konieczna inwestycja.<\/p>\n\n\n\n
Profesjonalizacja kadry administracyjnej powinna r\u00f3wnie\u017c dotyczy\u0107 zmiany kultury pracy urz\u0119d\u00f3w. Wielu m\u0142odych i ambitnych ludzi chce si\u0119 rozwija\u0107, dobywa\u0107 nowe kompetencje, umiej\u0119tno\u015bci, uczestniczy\u0107 w szkoleniach i projektach. To s\u0105 niezwykle wa\u017cne i warto\u015bciowe cechy, kt\u00f3rym nale\u017cy dawa\u0107 szans\u0119. System administracyjny powinien umo\u017cliwi\u0107 rozw\u00f3j takich kompetencji. Oznacza to opracowanie \u015bcie\u017cek rozwoju karier zawodowych, kt\u00f3re b\u0119dzie mo\u017cna wybiera\u0107 np. Kierownicze, specjalistyczne, informatyczne, kadrowe, finansowe, obok tego musi powsta\u0107 zaplecze szkoleniowe i warsztatowe. Naturalnie wi\u0105\u017ce si\u0119 to ze zmian\u0105 struktury i zada\u0144 nowego urz\u0119dniczego HR (Human Resources \u2013 dzia\u0142u odpowiedzialnego za kadry) na bardziej zaanga\u017cowan\u0105 i zach\u0119caj\u0105c\u0105 pracownik\u00f3w do rozwoju oraz dokonuj\u0105c\u0105 ewaluacji post\u0119p\u00f3w. Przynie\u015b\u0107 to mo\u017ce dwie zasadnicze korzy\u015bci, po pierwsze przyci\u0105gnie do struktur ludzi z ambicjami, tych chc\u0105cych si\u0119 rozwija\u0107 oraz zbuduje profesjonaln\u0105 kadr\u0119 urz\u0119dnicz\u0105 z prawdziwego zdarzenia. Urz\u0119dnicy w takim systemie mogliby potem pe\u0142nic wy\u017csze stanowiska w ramach wewn\u0119trznego systemu awansu i mie\u0107 wykszta\u0142cone inne podej\u015bcie rezonuj\u0105ce dla swoich podw\u0142adnych i wsp\u00f3\u0142pracownik\u00f3w. To metoda, by ludzie sami chcieli utrzyma\u0107 i rozwija\u0107 system, gdy\u017c b\u0119dzie dla nich samych korzystny. Skutkiem pozornie negatywnym, a tak naprawd\u0119 uzdrawiaj\u0105cym, b\u0119dzie du\u017cy op\u00f3r tych, kt\u00f3rzy w urz\u0119dzie widz\u0105 \u201cciep\u0142\u0105 i bezpieczn\u0105 posadk\u0119\u201d, a przy skutecznej realizacji reform z czasem wypychaj\u0105c\u0105 ich z administracji.<\/p>\n\n\n\n
Ka\u017cda osoba, nawet na wy\u017cszym stanowisku powinna mie\u0107 \u015bwiadomo\u015b\u0107, \u017ce b\u0119dzie rozliczana z realizacji swoich zada\u0144, kompetencji oraz kierowania dan\u0105 instytucj\u0105. Niezwykle szkodliwe w administracji jest przekonanie, \u017ce mimo b\u0142\u0119d\u00f3w lub nieefektywnej pracy nie poniesie si\u0119 konsekwencji. Taka postawa motywuje do ukrywania s\u0142abo\u015bci swoich i urz\u0119du oraz odpowiedniego manipulowania dokumentacj\u0105 przedstawian\u0105 prze\u0142o\u017conym. Niemal\u017ce jak w sowieckim systemie, gdzie zawy\u017cano efekty lub nie zg\u0142aszano problem\u00f3w, by sprosta\u0107 wyg\u00f3rowanym oczekiwaniom i unikn\u0105\u0107 odpowiedzialno\u015bci.
W propozycji zmian administracji publicznej powinien by\u0107 corocznie sporz\u0105dzany audyt oraz wywiad \u015brodowiskowy, szczeg\u00f3lnie rygorystycznie, wobec urz\u0119dnik\u00f3w wy\u017cszego i \u015bredniego szczebla, jednak\u017ce tak\u017ce zwyk\u0142ych pracownik\u00f3w administracji. Zagadnienia oceny powinny dotyczy\u0107:<\/p>\n\n\n\n
Wskazane elementy wyka\u017c\u0105 w pe\u0142nym zakresie czy dana osoba nadaje si\u0119 na stanowisko kierownicze, czy jednak wymaga, by ust\u0105pi\u0142a lub dokona\u0142a zmian w swoim post\u0119powaniu pod rygorem utraty czy zmiany stanowiska. Ostatecznie taki raport powinien by\u0107 do wgl\u0105du dla ka\u017cdego szeregowego urz\u0119dnika w danej plac\u00f3wce. Chcia\u0142bym na koniec podkre\u015bli\u0107, \u017ce chocia\u017c moje do\u015bwiadczenia z administracj\u0105 s\u0105 zdecydowanie negatywne, to widzia\u0142em ukryty tam potencja\u0142 niszczony przez niewydolny, skostnia\u0142y i patologiczny system. Podobnie jak z polsk\u0105 przedsi\u0119biorczo\u015bci\u0105, wystarczy nie t\u0142umi\u0107 naszego potencja\u0142u, a naprawd\u0119 mo\u017cemy wiele osi\u0105gn\u0105\u0107.<\/p>\n\n\n\n Cezary Skwar\u0142o<\/strong><\/p>\n\n\n\n <\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":" Administracja publiczna nie cieszy si\u0119 w Polsce uznaniem. Uwa\u017cana jest za nieefektywne, upolitycznione, pozbawione ambicji, skorumpowane, przero\u015bni\u0119te, \u017ale op\u0142acane monstrum. Ocena aparatu pa\u0144stwa w zale\u017cno\u015bci od do\u015bwiadcze\u0144 jest bardziej lub mniej surowa, jednak og\u00f3lne odczucie spo\u0142eczne jest negatywne. Wyra\u017cona opinia, cho\u0107 mocno uog\u00f3lniona, nie jest do ko\u0144ca b\u0142\u0119dna i nie jestem zdziwiony, \u017ce administracja publiczna […]<\/p>\n","protected":false},"author":3,"featured_media":12499,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[4],"tags":[],"class_list":["post-12498","post","type-post","status-publish","format-standard","has-post-thumbnail","hentry","category-eseje-polityczne"],"yoast_head":"\n
Wa\u017cnym pytaniem b\u0119dzie \u201ckto mia\u0142by realizowa\u0107 ten audyt\u201d \u2013 Powo\u0142ana powinna by\u0107 specjalna kom\u00f3rka, kt\u00f3ra b\u0119dzie dzia\u0142a\u0107 przy administracji odpowiadaj\u0105cej za nadz\u00f3r nad dan\u0105 instytucj\u0105. Zadanie to b\u0119dzie wymaga\u0107 solidnych procedur, skutecznej egzekucji oraz dobrze okre\u015blonych cel\u00f3w ewaluacji. W moim przekonaniu taki system powinien by\u0107 opracow<\/strong>any centralnie przez niezale\u017cn\u0105 instytucj\u0119 pokroju Najwy\u017cej Izby Kontroli, kt\u00f3ra r\u00f3wnie\u017c w ramach swoich kompetencji ocenia\u0142aby corocznie skuteczno\u015b\u0107 procedur oraz wprowadza\u0142a konieczne poprawki.
Mo\u017cna by mi zarzuci\u0107, \u017ce w\u0142a\u015bnie tworz\u0119 administracj\u0119 w administracji \u2013 jednak\u017ce w tym konkretnym wypadku musi istnie\u0107 narz\u0119dzie kontroli i egzekucji, inaczej wszelkie ustalone zasady b\u0119d\u0105 obowi\u0105zywa\u0107 jedynie w teorii. Je\u017celi wybudujemy system, kt\u00f3ry motywuje administracj\u0119 do skutecznej pracy, to w ten spos\u00f3b zbudujemy fundament naszego pa\u0144stwa.<\/p>\n\n\n\n