I. Program p. W\u0142adys\u0142awa Grabskiego<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Wbrew rozsiewanym pog\u0142oskom nie pisa\u0142em dot\u0105d o po\u017cyczce ani jawnie, ani bezimiennie. Mimo tego, p. Grabski ci\u0105gle wymienia moje nazwisko w swoich krytycznych wywodach o po\u017cyczce. W\u0142a\u015bnie dlatego wola\u0142bym nie nu\u017cy\u0107 Sz. Czytelnik\u00f3w cz\u0119stym wspominaniem osoby p. Grabskiego, a\u017ceby unikn\u0105\u0107 podejrzenia, \u017ce dzia\u0142am pod wp\u0142ywem animozji. Atoli zdecydowa\u0142em si\u0119 wzi\u0105\u0107 na siebie odium reagowania na osobiste zaczepki \u2013 jak mniemam \u2013 w interesie publicznym. Nie sadz\u0119, a\u017ceby biadania p. Grabskiego przeszkodzi\u0142y doj\u015bciu do skutku po\u017cyczki. \u0141atwo z prasy przekona\u0107 si\u0119 o zupe\u0142nym odosobnieniu p. Grabskiego. Nie pomo\u017ce mu wci\u0105ganie w dyskusj\u0119 dostojnej osoby. Prezydenta Rzeczpospolitej na podstawie niesprawdzonych plotek kawiarnianych. Po\u017cyczki mam nadziej\u0119 p. Grabski nie zepsuje, ale mo\u017ce wyrz\u0105dzi\u0107 pomniejsze szkody i wywo\u0142a\u0107 pewn\u0105 dezorientacj\u0119 w opinii publicznej.<\/p>\n\n\n\n

Pragn\u0105\u0142bym w miar\u0119 si\u0142 i mo\u017cliwo\u015bci przeciwdzia\u0142a\u0107 tej ewentualno\u015bci cho\u0107by dlatego, poniewa\u017c, jak z dziennik\u00f3w wiadomo p. minister skarbu zwo\u0142a\u0142 na sobot\u0119 posiedzenie Rady finansowej , na kt\u00f3rej rozpatrywane ma by\u0107 zagadnienie stabilizacji z\u0142otego, zwalczanej przez p. Grabskiego. G\u0142\u00f3wnym motywem, dla kt\u00f3rego g\u0142os zabieram jest pragnienie, a\u017ceby\u015bmy wyci\u0105gn\u0119li nauk\u0119 z do\u015bwiadcze\u0144 przesz\u0142o\u015bci moim zdaniem mylnie interpretowanych przez p. Grabskiego. Niepodobna budowa\u0107 mocno i pomy\u015blnie przysz\u0142o\u015bci, nie zdaj\u0105c sobie sprawy, z czego wyros\u0142a tera\u017aniejszo\u015b\u0107. B\u0119d\u0119 przytacza\u0142 jedynie fakta powszechnie znane i urz\u0119downie stwierdzone z wykluczeniem pog\u0142osek. \u201ePo owocach poznacie ich\u201d g\u0142osi pismo \u015bwi\u0119te.<\/p>\n\n\n\n

Pan W\u0142adys\u0142aw Grabski przeciwstawia\u0142 si\u0119 s\u0142ownie wyp\u0142acaniu pobor\u00f3w urz\u0119dniczych z zapas\u00f3w kasowych, uzupe\u0142nianych w tym celu powi\u0119kszeniem emisji papierowych pieni\u0119dzy. A jednak jako \u00f3wczesny premier i minister skarbu jest autorem drugiej polskiej inflacji z r. 1925. pPowstaje pytanie, co by\u0142o programem rz\u0105dzenia p. Grabskiego? Verba volant. Czyny rozstrzygaj\u0105, bo\u0107 przecie dobrymi ch\u0119ciami piek\u0142o jest brukowane. Trzy lata temu za rz\u0105d\u00f3w p. Grabskiego na wiosn\u0119 roku 1924 marka polska znik\u0142a z obiegu, a pojawi\u0142 si\u0119 z\u0142oty. Na \u0142amach \u201eCzasu\u201d zaj\u0105\u0142em stanowisko przychylne wobec poczyna\u0144 p. Grabskiego. S\u0105dzi\u0142em, \u017ce pocz\u0105tkowe usterki naprawi i z\u0142otego utrzyma.<\/p>\n\n\n\n

P. Grabski powo\u0142a\u0142 mnie na cz\u0142onka Rady gospodarczej. Nasze drogi rozesz\u0142y si\u0119 4-go pa\u017adziernika na posiedzeniu tego licznego areopagu praktyk\u00f3w i teoretyk\u00f3w \u017cycia gospodarczego. Pod koniec posiedzenia zabra\u0142em g\u0142os, zwracaj\u0105c uwag\u0119 na to, \u017ce przyczyn\u0105 dro\u017cyzny jest nie tylko nieurodzaj, ale tak\u017ce emisja bilonu. O\u015bwiadczy\u0142em, \u017ce \u00f3wczesna emisja bilonu w kwocie 120 milion\u00f3w nie powinna by\u0107 przekroczon\u0105. Ostatni przemawia\u0142 p. Grabski. M\u00f3wi\u0142 ca\u0142kiem og\u00f3lnikowo o zbyt wysokim procencie, o polityce celnej, a potem \u2013 cytuj\u0119 dos\u0142ownie protok\u00f3\u0142 urz\u0119dowy \u2013 rzek\u0142: \u201eMam jeszcze tylko kilka drobniejszych spraw. Co do bilonu, to nie mo\u017cna co miesi\u0105c tego bilonu wstrzykiwa\u0107\u201d.<\/p>\n\n\n\n

Nieoceniony p. Grabski! W jego m\u0119tnej a chaotycznej g\u0142owie wszystkie k\u0142opoty \u017cycia codziennego i problemy zasadnicze uk\u0142adaj\u0105 si\u0119 na jednym poziomie. Ani rusz nie rozr\u00f3\u017cni\u0107 spraw wa\u017cnych od \u201edrobniejszych\u201d. Na dobitek nie umie zaj\u0105\u0107 wyra\u017anego stanowiska w stosunku do problem\u00f3w, z ktoremi si\u0119 boryka. Niby to przyznawa\u0142 mi s\u0142uszno\u015b\u0107. Obiecywa\u0142 si\u0119 poprawi\u0107, ale na wszelki wypadek otwiera\u0142 sobie furtk\u0119 wej\u015bcia na drog\u0119, o kt\u00f3rej nie przewidywa\u0142, bo nie rozumia\u0142 sytuacji, \u017ce go doprowadzi do upadku. P. Grabski do przytoczonego zdania doda\u0142 jeszcze, m\u00f3wi\u0105c o p\u00f3\u017aniejszych miesi\u0105cach: \u201eb\u0119dzie kwesti\u0105 pewnego poczucia, a\u017ceby wyczu\u0107 chwil\u0119, kiedy stosunki tak si\u0119 ukszta\u0142tuj\u0105, \u017ce bilon znowu trzeba b\u0119dzie wprowadzi\u0107\u201d.<\/p>\n\n\n\n

De facto wstrzykiwa\u0142 bilon niemal co miesi\u0105c. P. Grabski lubi si\u0119 chwali\u0107 zignorowaniem rad p. Hilton Younga, bo s\u0105dzi, \u017ce to przynosi zaszczyt jego patriotyzmowi. Zapomina doda\u0107, \u017ce jego zwyczajem by\u0142o powo\u0142ywa\u0107 rodak\u00f3w do narady, potakiwa\u0107 im, a potem post\u0119powa\u0107 wprost przeciwnie. Dzi\u015b gniewa si\u0119 na swych nast\u0119pc\u00f3w. Nie jest zjawiskiem wyj\u0105tkowym, \u017ce byli ministrowie skarbu krytykuj\u0105 ministr\u00f3w rz\u0105dz\u0105cych. W tym wypadku jest to a\u017c nadto zrozumia\u0142e. obecny rz\u0105d chce zap\u0142aci\u0107 za winy p. Grabskiego, a\u017ceby oczy\u015bci\u0107 nasz\u0105 hipotek\u0119 i wzmocni\u0107 tym sposobem nasz kredyt. Pi\u0119cioz\u0142ot\u00f3wki papierowe p. Grabskiego maj\u0105 by\u0107 wykupione po\u017cyczki, a z\u0142oty ju\u017c zdewaluowany faktycznie ma by\u0107 tak\u017ce legalnie zdewaluowany. Bankructwo programu finansowego p. Grabskiego, cho\u0107 nie tajne, ma by\u0107 ustawowo ujawnione i stwierdzone. To nie mo\u017ce by\u0107 przyjemne dla p. Grabskiego. Wsp\u00f3\u0142czuj\u0119 z jego zmartwieniem, ale nie mog\u0119 milcze\u0107, gdy, udrapowany w tog\u0119 patriotyzmu, w kt\u00f3rej mu nie do twarzy, pr\u00f3buje sia\u0107 rozstr\u00f3j i hamowa\u0107 post\u0119p polityczny i ekonomiczny pa\u0144stwa.<\/p>\n\n\n\n

Okre\u015bli\u0142em jako zasadnicz\u0105 tre\u015b\u0107 programu finansowego p. Grabskiego powi\u0119kszanie emisji pieni\u0119dzy papierowych w chwilach pustki w kasie, a zatem poruszania si\u0119 po linii najmniejszego oporu. Sam p. Grabski sw\u00f3j program chrzci nag\u0142\u00f3wkiem \u201eo w\u0142asnych si\u0142ach\u201d. Pod tym tytu\u0142em wyda\u0142 z ko\u0144cem roku 1926 zbi\u00f3r swych artyku\u0142\u00f3w, og\u0142oszonych w r. 1926. Trudno o tytu\u0142 bardziej pretensjonalny, a mniej jasny i \u015bcis\u0142y. Czy\u017cby naprawd\u0119 p. Grabski by\u0142 przeciwnikiem zaci\u0105gania po\u017cyczek zagranicznych? Przecie\u017c tu\u017c po stabilizacji sprzed trzech lat zaci\u0105gn\u0105\u0142 w\u0142osk\u0105 po\u017cyczk\u0119 tytoniow\u0105, a przed dwoma laty akurat na wiosn\u0119 1925 po\u017cyczk\u0119 Dillona. A mo\u017ce przez s\u0142owa: \u201eo w\u0142asnych si\u0142ach\u201d rozumie program zaci\u0105gania lichych po\u017cyczek zagranicznych? P. Grabski sam przyznaje, i\u017c jego po\u017cyczki by\u0142y finansowo ma\u0142o korzystne. Przypisuje im jednak zalety polityczne. Pom\u00f3wi\u0119 o nich p\u00f3\u017aniej.<\/p>\n\n\n\n

II. Program obecnego rz\u0105du<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Rozpatruj\u0105c program finansowy obecnego rz\u0105du, wyra\u017cam go tak, jak go rozumiem, a wi\u0119c streszczam go wy\u0142\u0105cznie na moj\u0105 odpowiedzialno\u015b\u0107. Polityka finansowa oraz kredytowa obecnego rz\u0105du jest od szeregu miesi\u0119cy jasno, stanowczo i jawnie okre\u015blona w przem\u00f3wieniach sejmowych p. wice-premiera Bartla, p. ministra skarbu, Czechowicza, w aktach ustawodawczych i w gospodarce skarbowej zapasami kasowymi. Zachodzi uderzaj\u0105ca zgodno\u015b\u0107 s\u0142\u00f3w i czyn\u00f3w, kt\u00f3rej nie zdo\u0142am si\u0119 dopatrze\u0107, szukaj\u0105c w\u0142a\u015bciwej istoty programu p. Grabskiego. P. Czechowicz zosta\u0142 mianowany ministrem skarbu w pa\u017adzierniku zesz\u0142ego roku. W kilka tygodni p\u00f3\u017aniej 13-go listopada 1926 r. zapozna\u0142 Izb\u0119 pos\u0142\u00f3w z programem finansowym rz\u0105du. Zapowiedzia\u0142, \u017ce d\u0105\u017cy\u0107 b\u0119dzie do ustawowej stabilizacji z\u0142otego, ale uzale\u017cni\u0142 j\u0105 od uzyskania na ten cel po\u017cyczki zagranicznej. Powt\u00f3rzy\u0142 to o\u015bwiadczenie w przem\u00f3wieniu sejmowym, wyg\u0142oszonym 12 lutego bie\u017c\u0105cego roku.<\/p>\n\n\n\n

P. wice-premier Bartel o\u015bwiadczy\u0142 w grudniu w jednej z komisy sejmowych, \u017ce powa\u017cne banki zagraniczne da\u0142y inicjatyw\u0119 do rozpocz\u0119cia rokowa\u0144 o po\u017cyczk\u0119. Oczywi\u015bcie rz\u0105d nie m\u00f3g\u0142 z g\u00f3ry wiedzie\u0107, czy rokowania o po\u017cyczk\u0119 doprowadz\u0105 do pomy\u015blnego wyniku? Z tego powodu d\u0105\u017cy\u0142 umiej\u0119tnie i celowo do zabezpieczenia innemi sposobami korzystnego kursu z\u0142otego. Rozporz\u0105dzenie Prezydenta, maj\u0105ce moc ustawy z dnia 22 pa\u017adziernika 1926 zrywa radykalnie z metodami inflacyjnymi, kt\u00f3remi rz\u0105dy nasze pos\u0142ugiwa\u0142y si\u0119 jeszcze w ci\u0105gu pierwszych pi\u0119ciu miesi\u0119cy 1926 roku, w ci\u0105gu kt\u00f3rego to czasu rz\u0105d powi\u0119kszy\u0142 emisj\u0119 bilonu papierowego (pi\u0119cioz\u0142ot\u00f3wek skarbu pa\u0144stwowego) o 19 milion\u00f3w z\u0142otych.<\/p>\n\n\n\n

Rozporz\u0105dzenie, o kt\u00f3rym mowa, by\u0142o wynikiem g\u0142\u0119bokiego i s\u0142usznego prze\u015bwiadczenia, \u017ce pieni\u0105dze papierowe pa\u0144stwowe emitowane bez pokrycia r\u00f3wnolegle z emisj\u0105 banknot\u00f3w Banku Polskiego przewa\u017cnie w latach 1924 i 1925, wbrew ostrze\u017ceniom, przez rz\u0105d p. Grabskiego, s\u0105 wrzodem, podkopuj\u0105cym zewn\u0119trzne i wewn\u0119trzne zaufanie do sta\u0142o\u015bci polskiej waluty i polskiego pa\u0144stwa. Rz\u0105d, jeszcze nie rozporz\u0105dzaj\u0105c po\u017cyczk\u0105, umo\u017cliwiaj\u0105c\u0105 ich wykupno, postanowi\u0142 je usun\u0105\u0107 zainaugurowaniem polityki deflacyjnej w Polsce. Postanowi\u0142 stworzy\u0107 nadwy\u017cki w bud\u017cecie i zu\u017cy\u0107 je przez spalanie co roku kilku milion\u00f3w pi\u0119cioz\u0142ot\u00f3wek. Po trzecie, rz\u0105d zademonstrowa\u0142 czynem ch\u0119\u0107 wzmocnienia Banku Polskiego i u\u0142atwienia mu obrony waluty. Cho\u0107 nie by\u0142 do tego zobowi\u0105zany, zu\u017cy\u0142 cze\u015b\u0107 nadwy\u017cki dochod\u00f3w osi\u0105gni\u0119tej w listopadzie nie na bie\u017c\u0105ce wydatki lub zb\u0119dne lokaty w Bankach pa\u0144stwowych, ale sp\u0142aci\u0142 25 milion\u00f3w z\u0142. t. j. po\u0142ow\u0119 bezprocentowego i bezterminowego d\u0142ugu, stanowi\u0105cego cen\u0119, uiszczon\u0105 przez Bank Polski za przywilej emisji banknot\u00f3w.<\/p>\n\n\n\n

Dzi\u0119ki zwr\u00f3ceniu przez pa\u0144stwo cz\u0119\u015bci tego d\u0142ugu, obieg banknot\u00f3w zmniejszy\u0142 si\u0119 o 25 milion\u00f3w z\u0142., skutkiem czego wzros\u0142o zabezpieczenie z\u0142otem i dewizami banknot\u00f3w pozosta\u0142ych w obiegu. Rz\u0105d og\u0142osi\u0142, ze jego program finansowy b\u0119dzie polega\u0142 na wykonywaniu zalece\u0144 i rad Kemmerera, a mianowicie tych, kt\u00f3re rz\u0105d uzna za uzasadnione i wykonalne. \u00d3wczesny minister skarbu koalicyjnego gabinetu, p. Jerzy Zdziechowski zaprosi\u0142 do Polski prof. Kemmerera pod wra\u017ceniem spadku z\u0142otego dwukrotnie po raz pierwszy z ko\u0144cem r. 1925, a po raz drugi w pierwszych miesi\u0105cach roku nast\u0119pnego. Nast\u0119pni ministrowie skarbu lojalnie doprowadzili do ko\u0144ca akcj\u0119 rozpocz\u0119t\u0105 przez p. Zdziechowskiego. W dniu 12 lutego 1927 roku obecny minister skarbu p. Czechowicz powiedzia\u0142, co nast\u0119puje: \u201eO ile misja zagraniczna by\u0142a zaproszona, to nie spos\u00f3b lekcewa\u017cy\u0107 opinii tej misji, gdy\u017c w przeciwnym razie zagranica nie mo\u017ce tego zrozumie\u0107. Tak si\u0119 sta\u0142o z Hilton Youngiem; po to by\u0142 zaproszony, a\u017ceby nast\u0119pnie nie liczy\u0107 si\u0119 z jego opini\u0105 i nawet by\u0107 mo\u017ce w spos\u00f3b ironiczny opini\u0119 t\u0119 traktowa\u0107.<\/p>\n\n\n\n

Nie chcemy, by si\u0119 to powt\u00f3rzy\u0142o. Traktujemy bardzo powa\u017cnie opini\u0119 misji Kemmerera, ustosunkowali\u015bmy si\u0119 do tej opinji, opracowali\u015bmy szczeg\u00f3\u0142owo plan finansowy na podstawie opinji Kemmerera\u201d. P. Grabski, kt\u00f3ry by\u0142 tak ust\u0119pliwy w Spa wobec Anglik\u00f3w, nie tylko rzuci\u0142 do kosza sprawozdanie p. Hilton Younga, by\u0142ego podsekretarza stanu w angielskim ministerstwie skarbu, pos\u0142a do izby gmin w Londynie, naczelnego redaktora \u201eFinancial News\u201d, ale, o ile mi wiadomo, nawet nie umia\u0142 uprzejmie si\u0119 po\u017cegna\u0107 z p. Youngiem. Rz\u0105d obecny post\u0105pi\u0142 inaczej. Zrozumia\u0142, \u017ce Polska bez szkody politycznej i ekonomicznej, bez o\u015bmieszenia si\u0119 nie mo\u017ce po raz drugi zlekcewa\u017cy\u0107 opinii wezwanych rzeczoznawc\u00f3w zagranicznych.<\/p>\n\n\n\n

Zrozumia\u0142 tak\u017ce, \u017ce odpowiednie ustosunkowanie si\u0119 do opinii misji zagranicznych u\u0142atwia przeprowadzenie korzystnych rokowa\u0144 po\u017cyczkowych. Przecie\u017c powszechnie znan\u0105 jest rzecz\u0105, \u017ce prof. Kemmerer przed swoim pobytem w Polsce odwiedzi\u0142 szereg innych pa\u0144stw, po czym niemal wszystkie z nich w stosunkowo kr\u00f3tkim przeci\u0105gu czasu uzyskiwa\u0142y po\u017cyczki w New-Yorku. Powszechnie znan\u0105 jest rzecz\u0105, \u017ce wielu bankier\u00f3w ameryka\u0144skich wysoko ceni s\u0105d prof. Kemmerera. Przeciwnicy rz\u0105du i wzmocnienia pa\u0144stwa po\u017cyczk\u0105, uznali program finansowy rz\u0105du za kopi\u0119 rad Kemmerera.<\/p>\n\n\n\n

Trudno o bardziej jaskrawe przeinaczenie rzeczywisto\u015bci. Rz\u0105d nigdy nie mia\u0142 i nie ma zamiaru dos\u0142ownego zastosowania wszystkich zalece\u0144 Kemmerera. Pytanie zreszt\u0105, czy istotnie sprawozdanie Kemmerera jest dzie\u0142em wy\u0142\u0105cznie ameryka\u0144skim? Nie dziwi\u0142bym si\u0119, gdyby to twierdzenie wypowiedzieli prof. Kemmerer i jego wsp\u00f3\u0142pracownicy, czego oczywi\u015bcie nie uczynili. Natomiast uwa\u017cam za dziwne, \u017ce Polacy przeoczyli wsp\u00f3\u0142udzia\u0142 ministra skarbu w pracach komisji ameryka\u0144skich doradc\u00f3w finansowych za po\u015brednictwem specjalnego biura, przydzielonego przez ministra skarbu do komisji prof. Kemmerera i tak\u017ce za po\u015brednictwem innych biur, kt\u00f3re z calem oddaniem wsp\u00f3\u0142dzia\u0142a\u0142y w dziele ameryka\u0144skich rzeczoznawc\u00f3w. Jak ju\u017c widzimy i jak jeszcze obaczymy poni\u017cej program finansowy obecnego rz\u0105du jest niemal w zupe\u0142no\u015bci odwr\u00f3ceniem praktyk p. Grabskiego, wobec kt\u00f3rych p. Grabski \u017cywi ojcowskie uczucia i do kt\u00f3rych chce nawr\u00f3ci\u0107 spo\u0142ecze\u0144stwo ca\u0142e i obecny rz\u0105d.<\/p>\n\n\n\n

III. Obecna sytuacja gospodarcza i walutowa<\/strong><\/p>\n\n\n\n

S\u0105 widoki w zwi\u0105zku z pomy\u015blnie zapowiadaj\u0105cymi si\u0119 rokowaniami o po\u017cyczk\u0119 zagraniczn\u0105 przeprowadzenia w pe\u0142ni programu finansowego rz\u0105du. W tej w\u0142a\u015bnie chwili p. Grabski przyst\u0105pi\u0142 do podwa\u017cania wysi\u0142ku rz\u0105du, aby dowie\u015b\u0107 \u017ce w Polsce nikt lepiej od niego nie potrafi sterowa\u0107 naw\u0105 pa\u0144stwow\u0105. On i jego poplecznicy uwa\u017caj\u0105 po\u017cyczk\u0119 za zb\u0119dn\u0105, bo sytuacja si\u0119 poprawi\u0142a. P. Grabski propaguje po prostu w swych artyku\u0142ach powr\u00f3t do metod finansowych i kredytowych, kt\u00f3re stosowa\u0142 ze znanym powodzeniem. Zaci\u0105ga\u0142 po\u017cyczki wtedy, gdy mia\u0142 n\u00f3\u017c na gardle i to samo doradza czyni\u0107 obecnie, cho\u0107 bezsprzecznie dla ka\u017cdego, kto umie my\u015ble\u0107 i rozumie zjawiska ekonomiczne wprost odwrotne post\u0119powanie jest jedynie uzasadnione. Poprawa naszej sytuacji niew\u0105tpliwie u\u0142atwia i nakazuje zaci\u0105gni\u0119cie po\u017cyczki w\u0142a\u015bnie teraz, bo sytuacja mo\u017ce si\u0119 pogorszy\u0107, bo w\u00f3wczas ca\u0142kiem nie dostaniemy po\u017cyczki, albo dostaniemy j\u0105 na warunkach mniej korzystnych.<\/p>\n\n\n\n

Czy istotnie sytuacja ekonomiczna i walutowa mo\u017ce si\u0119 pogorszy\u0107? P. Grabski w obronie tezy, jakoby sytuacja by\u0142a dobra, przytacza argumenty nie wytrzymuj\u0105ce najl\u017cejszej krytyki. W num. 103 \u201eKuriera Warszawskiego\u201d pisze: \u201eBank Polski ma kredyty niewyzyskane\u201d. Zjawisko ani dziwne, ani rzadkie w praktyce bank\u00f3w emisyjnych. Kredyt niewyzyskany jest wyrazem tego, \u017ce niekt\u00f3re przedsi\u0119biorstwa w chwilach dla nich pomy\u015blnych, tworz\u0105 sobie przej\u015bciowo w ten spos\u00f3b rezerwy kasowe. Ten fakt niczego nie dowodzi, ale znamiennym jest to, o czym p. Grabski nie pisze, \u017ce nasz Bank emisyjny skr\u0119powany szczup\u0142o\u015bci\u0105 swych \u015brodk\u00f3w przyznaje zbyt ma\u0142o kredyt\u00f3w. Sytuacja mimo tego jest obecnie wzgl\u0119dnie dobra, ale przecie niemal wy\u0142\u0105cznie dzi\u0119ki zeskontowaniu zg\u00f3ry po\u017cyczki. To znaczy, \u017ce gdyby nie dosz\u0142a do skutku, w\u00f3wczas niew\u0105tpliwie koniunktura za\u0142ama\u0142aby si\u0119. W\u0142a\u015bciwie sytuacja walutowa sama przez si\u0119, to znaczy pomijaj\u0105c po\u017cyczk\u0119, wcale nie jest r\u00f3\u017cowa. Wszyscy wiemy, \u017ce bilans handlowy od paru miesi\u0119cy pogarsza si\u0119. Czeka nas przednowek, zapewne tak\u017ce zwi\u0119kszony dow\u00f3z zbo\u017ca zagranicznego. Na dobitek ceny id\u0105 w g\u00f3r\u0119, a przecie zapas walut i dewiz w Banku Polskim wzrasta. Z jakich \u017ar\u00f3de\u0142 pochodzi ich dop\u0142yw do skarbca naszej instytucji emisyjnej? Tylko w ma\u0142ej mierze z nadwy\u017cek bilansu handlowego, albowiem malej\u0105.<\/p>\n\n\n\n

Pewn\u0105, cho\u0107 prawdopodobnie niewielk\u0105 rol\u0119 odgrywa sprzeda\u017c tezauryzowanych dolar\u00f3w za z\u0142ote. Ludzie nabrali przekonania, \u017ce po\u017cyczka dojdzie do skutku, \u017ce z\u0142oty nie spadnie, \u017ce zatem niema powodu traci\u0107 procent\u00f3w. Ch\u0119tnie sprzedaj\u0105 dolary i kupuj\u0105 akcje. Poniewa\u017c ilo\u015b\u0107 tezauryzowanych dolar\u00f3w zapewnie nie jest wielka, poniewa\u017c cos nieco\u015b ludzie jeszcze tezauryzuj\u0105, przeto to \u017ar\u00f3d\u0142o dop\u0142ywu walut i dewiz do banku Polskiego nie przewa\u017ca szali wypadk\u00f3w. Czynnikiem rozstrzygaj\u0105cym s\u0105 kredyty zagraniczne i skup przez zagranic\u0119 polskich papier\u00f3w warto\u015bciowych. Dualis mutatio rerum!<\/p>\n\n\n\n

Dwa lata temu na wiosn\u0119 1925 r. mimo zaci\u0105gni\u0119cia po\u017cyczki Dillona, banki zagraniczne wypowiada\u0142y kredyty naszym bankom, bo przewidzia\u0142y z\u0142y obr\u00f3t wypadk\u00f3w. Dzi\u015b licz\u0105 si\u0119 z doj\u015bciem do skutku rozumnie obmy\u015blanej po\u017cyczki i nie w\u0105tpi\u0105 w sta\u0142o\u015b\u0107 waluty. Z powodu zaufania do niej, opartego na prze\u015bwiadczeniu, \u017ce po\u017cyczka b\u0119dzie, rosn\u0105 oszcz\u0119dno\u015bci w bankach, spada procent, czyli id\u0105 w g\u00f3r\u0119 ceny ziemi, budynk\u00f3w, akcji i obligacji. Akcje Banku Polskiego kosztowa\u0142y oko\u0142o 1 maja zesz\u0142ego roku niespe\u0142na 4 i p\u00f3\u0142 dolara. P\u0142acono mniejwi\u0119cej 50 z\u0142. za akcj\u0119 a 11 z\u0142otych za dolara. Dzi\u015b akcje Banku Polskiego dochodz\u0105 do 18 dolar\u00f3w. Z tej olbrzymiej zwy\u017cki \u2013 jest to wielko\u015b\u0107 mo\u017ce najbardziej zmienna, a zatem fakt gospodarczy najbardziej znacz\u0105cy w ci\u0105gu ostatnich dwunastu miesi\u0119cy \u2013 przypada blisko dwie trzecie na ten rok. Wzrost ceny akcyz Banku Polskiego jest najlepszym przyk\u0142adem, jak dalece obecna zwy\u017ckowa koniunktura gie\u0142dowa polega na eskontowaniu po\u017cyczki. Po prostu gie\u0142dziarze powiedzieli sobie: Zanosi si\u0119 nie na Dillonowsk\u0105, ale na rozumnie obmy\u015blan\u0105 po\u017cyczk\u0119, a zatem z pewno\u015bci\u0105 kapita\u0142y w\u0142asne Banku Polskiego i jego rezerwy dewizowe zostan\u0105 powi\u0119kszone. Nie ma powodu przypuszcza\u0107, a\u017ceby akcje nie osi\u0105gn\u0119\u0142y parytetu, tj. 170 z\u0142. czyli 19,3 dol. za sztuk\u0119.<\/p>\n\n\n\n

Z tego jednak wynika przekonywaj\u0105co, \u017ce nie doj\u015bcie do skutku po\u017cyczki oddzia\u0142a\u0142oby zni\u017ckowo na kurs wszelkich akcyz i obligacyj, czyli, \u017ce ich obecny kurs jest eskontowaniem po\u017cyczki. Zwy\u017cka cen ziemi, budynk\u00f3w i papier\u00f3w warto\u015bciowych jest korrelatem zni\u017cki stopy procentowej, tego najwa\u017cniejszego wyk\u0142adnika sytuacji gospodarczej. Wi\u0119ksza p\u0142ynno\u015b\u0107 got\u00f3wki w ostatnich kilku miesi\u0105cach jest znana. Wszyscy pami\u0119tamy, jak to niedawno biadali przemys\u0142owcy \u0142\u00f3dzcy, ze rz\u0105d ze wzgl\u0119du na tocz\u0105ce si\u0119 rokowania, nakaza\u0142 emisj\u0119 ich po\u017cyczki odroczy\u0107 a\u017c do chwili zako\u0144czenia rokowa\u0144 o po\u017cyczk\u0119 pa\u0144stwow\u0105. Dzi\u015b przemys\u0142owcy \u0142\u00f3dzcy wdzi\u0119czni s\u0105 rz\u0105dowi. Sta\u0142o si\u0119 to, co im rz\u0105d przepowiedzia\u0142. W\u00f3wczas wierzyciele chcieli kupi\u0107 ich obligacje po 81 za 100. Dzi\u015b ju\u017c daj\u0105 89 za 100, a przemys\u0142owcy \u0142\u00f3dzcy s\u0105 dzi\u015b w tym po\u0142o\u017ceniu, \u017ce chc\u0105 i mog\u0105 czeka\u0107 na jeszcze lepsze warunki zagranicy. Angielskie znane kredyty cukrownicze potania\u0142y o cos niespe\u0142na 1 i p\u00f3l proc.<\/p>\n\n\n\n

Pr\u00f3cz bankier\u00f3w, z kt\u00f3rymi rz\u0105d rokuje, zje\u017cd\u017caj\u0105 do nas inni bankierzy ameryka\u0144scy, kt\u00f3rzy szukaj\u0105 w Polsce dobrych lokat. Pami\u0119tamy jednak, \u017ce ta bezcenna gospodarczo zni\u017cka stopy procentowej jest wynikiem i wzrostu oszcz\u0119dno\u015bci wewn\u0119trznych i przyp\u0142ywu kapita\u0142\u00f3w zagranicznych, \u017ce jedno i drugie polega na prze\u015bwiadczeniu o definitywnym zabezpieczeniu naszej waluty po\u017cyczk\u0105, uwa\u017can\u0105 za fakt dokonany. To samo, co powiedzia\u0142em o obecnej sytuacji gospodarczej odnosi si\u0119 tak\u017ce do przysz\u0142ej. Nie b\u0119d\u0119 szczeg\u00f3\u0142owo okre\u015bla\u0142, jakby wygl\u0105da\u0142a jutrzejsza cedu\u0142a gie\u0142dowa i ile dolar\u00f3w jutro musia\u0142by sprzeda\u0107 Bank polski dla powstrzymania zni\u017cki z\u0142otego, gdyby p. Grabski dzis wieczorem zosta\u0142 mianowany ministrem skarbu. Ogranicz\u0119 si\u0119 do przypomnienia niewykluczonej ewentualno\u015bci niezadawalniaj\u0105cych urodzaj\u00f3w tegorocznych. W Polsce zwykle nieurodzaje przypadaj\u0105 na lata stabilizacji ku rado\u015bci ministr\u00f3w skarbu, kt\u00f3rzy w\u00f3wczas w meteorologji znajduj\u0105 wyt\u0142umaczenie skutk\u00f3w swej nieudolnej polityki walutowej i finansowej. Je\u017celi b\u0119dziemy rozporz\u0105dzali rozumnie zu\u017cyt\u0105 po\u017cyczk\u0105, nieurodzaj nie wiele nam zaszkodzi. Je\u017celi nie zaci\u0105gniemy po\u017cyczki lub je\u015bli j\u0105 \u017ale zu\u017cyjemy, z\u0142y urodzaj mo\u017ce sta\u0107 si\u0119 katastrof\u0105, podobnie jak wynik wybor\u00f3w w r. 1924.<\/p>\n\n\n\n

Druga po\u0142owa roku 1926 by\u0142a gospodarczo i finansowo (wzrost dochod\u00f3w pa\u0144stwowych) niezwykle pomy\u015blna, dzi\u0119ki:<\/p>\n\n\n\n

1) wielkiemu zaufaniu wew\u0105trz kraju i za granic\u0105 do rz\u0105d\u00f3w Marsza\u0142ka;<\/p>\n\n\n\n

2) premii eksportowej, wynikaj\u0105cej z dewaluacji z\u0142otego;<\/p>\n\n\n\n

3) strajkowi w\u0119glowemu w Anglii.<\/p>\n\n\n\n

Zaufanie do rz\u0105d\u00f3w Marsza\u0142ka ci\u0105gle wzrasta, ale dodatni wp\u0142yw dw\u00f3ch drugich czynnik\u00f3w wyczerpa\u0142 si\u0119. Rz\u0105d ju\u017c z ko\u0144cem z. r. postanowi\u0142 zast\u0105pi\u0107 te dwa drugie czynniki po\u017cyczk\u0105, wzmacniaj\u0105c\u0105 pomy\u015bln\u0105 koniunktur\u0119, a\u017ceby przeszkodzi\u0107 jej za\u0142amaniu jedynym sposobem do tego celu nadaj\u0105cym si\u0119. Nie chc\u0119 bynajmniej powiedzie\u0107, \u017ce z\u0142oty musi spa\u015b\u0107 w razie nieuzyskania po\u017cyczki, ale jest pewne, \u017ce nieuzyskanie po\u017cyczki wp\u0142ynie wybitnie ujemnie na koniunktur\u0119, a nawet mo\u017ce z\u0142otego raz jeszcze poderwa\u0107. Innymi s\u0142owy nasza tera\u017aniejsza i przysz\u0142a sytuacja gospodarcza i walutowa jest murowana, ale na nadziei uzyskania po\u017cyczki.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

I. Program p. W\u0142adys\u0142awa Grabskiego Wbrew rozsiewanym pog\u0142oskom nie pisa\u0142em dot\u0105d o po\u017cyczce ani jawnie, ani bezimiennie. Mimo tego, p. Grabski ci\u0105gle wymienia moje nazwisko w swoich krytycznych wywodach o po\u017cyczce. W\u0142a\u015bnie dlatego wola\u0142bym nie nu\u017cy\u0107 Sz. Czytelnik\u00f3w cz\u0119stym wspominaniem osoby p. Grabskiego, a\u017ceby unikn\u0105\u0107 podejrzenia, \u017ce dzia\u0142am pod wp\u0142ywem animozji. Atoli zdecydowa\u0142em si\u0119 wzi\u0105\u0107 […]<\/p>\n","protected":false},"author":3,"featured_media":0,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[41,43],"tags":[],"class_list":["post-12194","post","type-post","status-publish","format-standard","hentry","category-historia-i-idea","category-okres-miedzywojenny-i-okupacja"],"yoast_head":"\n