Wst\u0119p <\/strong><\/p>\n\n\n\n

Spo\u0142ecze\u0144stwo nasze wprawdzie instynktowo odczuwa, \u017ce mi\u0119dzy Narodem a Armi\u0105 harmonia istnie\u0107 powinna, bardzo niewiele jednak os\u00f3b si\u0119 dok\u0142adniej t\u0105 kwesti\u0105 zajmuje i zdaje sobie z tego spraw\u0119, dlaczego tak by\u0107 powinno, oraz jakie olbrzymie szkody z braku tej harmonii dla Ojczyzny wynikn\u0105\u0107 by mog\u0142y. Zreszt\u0105 zdarzy\u0142o mi si\u0119 us\u0142ysze\u0107 nawet g\u0142osy – wprawdzie bardzo odosobnione. – kt\u00f3re czy to kieruj\u0105c si\u0119 ob\u0142ud\u0105, czy te\u017c naiwnie, odmienne g\u0142osi\u0142y teorie. Korzystn\u0105 wi\u0119c b\u0119dzie rzecz\u0105, by to zagadnienie nieco szerzej om\u00f3wi\u0107. <\/p>\n\n\n\n

Ustr\u00f3j pa\u0144stwowy, a wewn\u0119trzna budowa armii<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Si\u0142a zbrojna pa\u0144stwa jest narz\u0119dziem w\u0142adzy pa\u0144stwowej, jako jej ultima ratio tak na zewn\u0105trz, jak i wewn\u0105trz pa\u0144stwa, W\u0142adza pa\u0144stwowa musi mie\u0107 mo\u017cno\u015b\u0107 odwo\u0142ania si\u0119 do si\u0142y zbrojnej dla ochrony przed cudz\u0105 agresj\u0105 i dla obrony wolno\u015bci i niepodleg\u0142o\u015bci kraju. Ale tak\u017ce w swych rz\u0105dach wewn\u0119trznych musi w\u0142adza pa\u0144stwowa znale\u017a\u0107 oparcie o si\u0142\u0119 zbrojn\u0105 w razie napotkania na zorganizowany op\u00f3r wobec konstytucji, ustaw i zarz\u0105dze\u0144, lub w razie jawnego buntu. Nie wynika z tego, \u017ceby odwo\u0142ywanie si\u0119 do si\u0142y zbrojnej mia\u0142o przy ka\u017cdej b\u0142ahej sposobno\u015bci mie\u0107 miejsce, nie mam tu na my\u015bli wojskowej formy rz\u0105d\u00f3w, ale nawet w kraju rz\u0105dzonym w spos\u00f3b najbardziej demokratyczny, jest konieczn\u0105 dla w\u0142adzy pa\u0144stwowej pewno\u015b\u0107, \u017ce si\u0119 w ostatniej instancji na armii oprze\u0107 potrafi. <\/p>\n\n\n\n

Je\u017celi w\u0142adza pa\u0144stwowa tej pewno\u015bci nie ma, to rz\u0105dzi s\u0142abo, chwiejnie, przed gro\u017ab\u0105 oporu ust\u0119puje, os\u0142abiaj\u0105c przez to wewn\u0119trzn\u0105 struktur\u0119 pa\u0144stwa, a co w parze z tym idzie, tak\u017ce jego mi\u0119dzynarodow\u0105 powag\u0119. Wszyscy znaczenie si\u0142y zbrojnej dla zewn\u0119trznej obrony kraju naturalnie uznaj\u0105, ale o jej drugim znaczeniu, dla rz\u0105d\u00f3w wewn\u0119trznych, przewa\u017cnie ludzie milcz\u0105. Mo\u017cna nawet zauwa\u017cy\u0107, \u017ce w\u0142a\u015bnie ci politycy, kt\u00f3rzy si\u0119 najbardziej o wp\u0142ywy w armii ubiega\u0107 zwykli, cz\u0119sto ob\u0142udnie udaj\u0105, \u017ce tego drugiego znaczenia si\u0142y zbrojnej nie rozumiej\u0105. A jednak istnieje ono i wynika ze samej natury rzeczy, niezale\u017cnie od tego, czy konstytucja i ustawy pa\u0144stwowe to u\u017cycie si\u0142y zbrojnej wyra\u017anie przewiduj\u0105, czy te\u017c nie. Z tego podw\u00f3jnego znaczenia si\u0142y zbrojnej wynika, \u017ce jej charakter i wewn\u0119trzna budowa do ustroju politycznego pa\u0144stwa dostosowane by\u0107 musz\u0105, tak, aby armia by\u0142a w\u0142adzy pa\u0144stwowej w rz\u0105dzeniu pod-por\u0105, a nie przeszkod\u0105. <\/p>\n\n\n\n

Autokratycznemu ustrojowi pa\u0144stwa odpowiada\u0142a najlepiej armia zawodowa, tj. armia. w kt\u00f3rej nie tylko oficerowie i podoficerowie byli \u017co\u0142nierzami zawodowymi (oficerowie i podoficerowie zawodowi istniej\u0105 w pewnych ilo\u015bciach tak\u017ce w armiach narodowych), ale te\u017c wszyscy szeregowi. Przewa\u017cnie by\u0142y to armie zaci\u0119\u017cne; ale tak\u017ce przymus poborowy, kt\u00f3ry by\u0142 gdzieniegdzie stosowany do uzupe\u0142nienia tych armii, jak w Prusach i w Rosji w XVIII. w., nie zmienia\u0142 ich charakteru zawodowego, bo s\u0142u\u017cba dla przymusowo do takich armii pobranych, trwa\u0142a bardzo d\u0142ugo – do 20 lat – tak, \u017ce pobrany musia\u0142 uzna\u0107 s\u0142u\u017cb\u0119 wojskow\u0105 za sw\u00f3j nowy zaw\u00f3d i z dawnym zawodem cz\u0119sto na zawsze si\u0119 po\u017cegna\u0107. Ta armia zawodowa, zaprzysi\u0119\u017cona na wierno\u015b\u0107 monarsze. stoj\u0105ca poza Narodem i nie Narodowi, lecz monarsze oddana, harmonizowa\u0142a ze systemem autokratycznym. Monarcha, nie Nar\u00f3d by\u0142 w\u0142adc\u0105 udzielnym, odpowiedzialnym przed histori\u0105 za rz\u0105dy kraju, logicznie wi\u0119c narz\u0119dzie do rz\u0105dzenia w jego musia\u0142o le\u017ce\u0107 r\u0119kach. Pa\u0144stwa autokratyczne prowadzi\u0142y przewa\u017cnie wojny o celach dynastycznych, nie og\u00f3lnonarodowych. Armia zawodowa do takich si\u0119 wojen, cz\u0119sto dla Narodu oboj\u0119tnych, czasem nawet z interesami Narodu sprzecznych, lepiej od narodowej nadawa\u0142a, bo narzucenie armii narodowej wojny, kt\u00f3rej cel\u00f3w nie podziela i do kt\u00f3rej si\u0119 mo\u017ce nawet niech\u0119tnie odnosi, nie rokowa\u0142oby zwyci\u0119stwa, Tak\u017ce do u\u017cytku wewn\u0105trz kraju by\u0142a armia zawodowa pewniejszym narz\u0119dziem w r\u0119kach autokratycznych monarchy, ni\u017c narodowa. Rz\u0105dzi\u0142 on przecie\u017c cz\u0119sto wbrew wi\u0119kszo\u015bci Narodu, potrzeba wi\u0119c mu by\u0142o narz\u0119dzia w\u0142adzy od Narodu niezale\u017cnego, armii, w kt\u00f3rej si\u0119 nastroje Narodu jaknajmniej odbija\u0142y. <\/p>\n\n\n\n

Logicznym nast\u0119pstwem demokratyzowania si\u0119 ustroju pa\u0144stw autokratycznych by\u0142o przej\u015bcie do innego systemu zbrojnego. W chwili, gdy udzielna w\u0142adza przechodzi z monarchy absolutnego na Nar\u00f3d, musi by\u0107 stworzone inne narz\u0119dzie w\u0142adzy, Narodowi oddane, bo odpowiedzialno\u015b\u0107 za integralno\u015b\u0107 pa\u0144stwa i za rz\u0105dy kraju spada na sam Nar\u00f3d. Z tej odpowiedzialno\u015bci wynika dla Narodu w ca\u0142o\u015bci obowi\u0105zek obrony Ojczyzny. Nie cia\u0142o stoj\u0105ce poza Narodem, sam Nar\u00f3d jest swoj\u0105 si\u0142\u0105 zbrojn\u0105. Ka\u017cdy zdatny obywatel ma obowi\u0105zek bronienia kraju i musi si\u0119 wi\u0119c podda\u0107 og\u00f3lnemu obowi\u0105zkowi s\u0142u\u017cby wojskowej. On jest obowi\u0105zany broni\u0107 Ojczyzn\u0119 nie w charakterze najemnika, jak w armiach zawodowych, nie za nadzia\u0142 ziemi\u0105, lecz bezinteresownie, z samego tytu\u0142u, \u017ce jest obywatelem pa\u0144stwa. Z tej ideologii wyrasta w pa\u0144stwach demokratycznie rz\u0105dzonych \u201earmia narodowa\u201d albo w szerszym uj\u0119ciu tej samej zasady system \u201ezbrojnego Narodu\u201d, tak\u017ce \u201eNarodu pod broni\u0105\u201d. Mi\u0119dzy powy\u017cszymi formami si\u0142y zbrojnej (\u201earmi\u0105 narodow\u0105\u201d; a \u201ezbrojnym Narodem\u201d) zasadniczej r\u00f3\u017cnicy niema; oba systemy polegaj\u0105 na obowi\u0105zku ca\u0142ego Narodu do obrony Ojczyzny. R\u00f3\u017cnica le\u017cy tylko w rozmiarach r\u00f3wnoczesnej militaryzacji Narodu. Gdy technika wojenna jeszcze tak bardzo rozwini\u0119t\u0105 nie by\u0142a, militaryzowano t\u0119 cz\u0119\u015b\u0107 Narodu, kt\u00f3ra by\u0142a do walki na froncie przeznaczon\u0105 i nazywano j\u0105 \u201earmi\u0105 narodow\u0105\u201d. W miar\u0119 rozwoju techniki wojennej i konieczno\u015bci militaryzacji ca\u0142ego obszernego przemys\u0142u wojennego, licznych instytucji u\u017cyteczno\u015bci publicznej, jak n. p. kolei, telegraf\u00f3w itd. ewentualnie nawet rolnictwa, otrzymujemy obraz \u201eNarodu pod broni\u0105\u201d, kt\u00f3ry nadaje ca\u0142emu systemowi sw\u0105 nazw\u0119. W tym zbrojnym systemie tworz\u0105 wi\u0119c wszyscy zdatni obywatele, prasuj\u0105cy w cywilnych swych zawodach, armi\u0119, a nie osobna zawodowa grupa ludzi. Mimo to jednak widzimy i w tym systemie w czasach pokojowych wojsko pod broni\u0105. Lecz to wojsko pokojowe jest w odr\u00f3\u017cnieniu od armii zawodowych, nie pe\u0142n\u0105 armi\u0105. lecz tylko ma\u0142\u0105 cz\u0105stk\u0105 \u201ezbrojnego Narodu\u201d z trojakiem zadaniem. Ono jest przede wszystkim \u201eszko\u0142\u0105\u201d, w kt\u00f3rej si\u0119 wszyscy obywatele ucz\u0105, jak Ojczyzny broni\u0107. To jest jego g\u0142\u00f3wne zadanie. Dalej jest ono jakoby \u201estra\u017c\u0105 przedni\u0105 zbrojnego Narodu\u201d, kt\u00f3ra ma w razie wybuchu wojny pilnowa\u0107 granic do chwili, a\u017c si\u0119 Nar\u00f3d zmobilizuje i pod broni\u0105 stanie. Wreszcie jest to narz\u0119dzie wewn\u0119trznej w\u0142adzy pa\u0144stwowej na wypadek zorganizowanego niepos\u0142uchu lub buntu; – nazwijmy je w tym charakterze \u201estra\u017c\u0105 konstytucji\u201d. Wojsko pokojowe, ta \u201estra\u017c przednia zbrojnego Narodu\u201d, mimo \u017ce pe\u0142n\u0105 armi\u0105 nie jest, ma jednak zadania pierwszorz\u0119dnej wagi, szczeg\u00f3lnie jako szko\u0142a dla obro\u0144c\u00f3w Ojczyzny i jako stra\u017c konstytucji. Ono powinno by\u0107 zbudowane na obraz i podobie\u0144stwo ca\u0142ego zbrojnego Narodu, posiada\u0107 zaufanie ca\u0142ego Narodu, by\u0107 wszystkimi swymi uczuciami Narodowi oddane, mie\u0107 g\u0142\u0119bokie korzenie we wszystkich warstwach Narodu i by\u0107 zaprzysi\u0119\u017cone na wierno\u015b\u0107 konstytucji. Ono powinno by\u0107 nieprzyst\u0119pne dla wszelkiej demagogii, uwa\u017ca\u0107 za punkt honoru, aby si\u0119 nie oddawa\u0107 na us\u0142ugi jednostki ani jakiejkolwiek grupie os\u00f3b, lecz wiernie s\u0142u\u017cy\u0107 ka\u017cdorazowej w\u0142adzy pa\u0144stwowej, wyznaczonej konstytucyjnie przez Nar\u00f3d. Tak wygl\u0105da si\u0142a zbrojna, kt\u00f3ra wyros\u0142a z ideologii suwerenno\u015bci i odpowiedzialno\u015bci Narodu za losy kraju. Ona jest dostosowana do zasad, kt\u00f3rym ustroje demokratyczne ho\u0142duj\u0105. Demokracje wojen dynastycznych nie prowadz\u0105; je\u017celi s\u0105 zmuszone si\u0119gn\u0105\u0107 do or\u0119\u017ca, to do walki na \u015bmier\u0107 i \u017cycie, do walki o byt Narodu. Do takiej walki musi stan\u0105\u0107 ca\u0142y Nar\u00f3d. Wewn\u0105trz za\u015b kraju taka si\u0142a zbrojna – je\u017celi j\u0105 Nar\u00f3d umia\u0142 chroni\u0107 od demagogii i utrzyma\u0107 na s\u0142u\u017cbie ca\u0142ego Narodu – nie jest, jakby to z natury rzeczy armia zawodowa by\u0107 musia\u0142a, gro\u017ab\u0105 dla konstytucji, lecz jej ostoj\u0105. Historia nas uczy, \u017ce mi\u0119dzy ka\u017cdym z tych dw\u00f3ch ustroj\u00f3w pa\u0144stwowych: autokratycznym, wzgl\u0119dnie demokratycznym, a odpowiednim systemem si\u0142y zbrojnej: armi\u0105 zawodow\u0105, wzgl\u0119dnie narodow\u0105 (zbrojnym Narodem) zawsze \u015bcis\u0142y istnia\u0142 stosunek. Rzeczpospolita rzymska mia\u0142a ustr\u00f3j wojska, kt\u00f3ry odpowiada\u0142 wed\u0142ug \u00f3wczesnych poj\u0119\u0107 naszym armiom narodowym, – nazwijmy go ustrojem obywatelskim. Pi\u0119\u0107 klas Narodu (a z czasem te\u017c ,,proletarii\u201d) w legionach rzymskich s\u0142u\u017cy\u0142o, ze samego tytu\u0142u obywatelstwa rzymskiego. Lecz gdy si\u0119 ustr\u00f3j republika\u0144ski chwia\u0107 zacz\u0105\u0142, zwiastunem jego upadku by\u0142o za\u0142amanie si\u0119 linii narodowej w armii. Marius – rzekomo dla koniecznego wzmocnienia armii – lini\u0119 narodow\u0105 w legionach z\u0142ama\u0142, werbuj\u0105c do nich masowo najemnik\u00f3w z najni\u017cszej kategorii: \u201ecapite censi\u201d; przez co odebra\u0142 armii jej charakter obywatelski. Z narz\u0119dzia Narodu sta\u0142a si\u0119 armia narz\u0119dziem jednostek, przyst\u0119pn\u0105 dla wszelkiej demagogii. Marius i Sulla spieraj\u0105 si\u0119 o wp\u0142ywy w tej zepsutej armii, a\u017c nareszcie Sulla jest g\u00f3r\u0105 i zajmuje ni\u0105 Rzym i Kapitol. Podobnie w Grecji staro\u017cytnej. Autonomiczne pa\u0144stwa greckie mia\u0142y armie obywatelskie, lecz armia autokraty Aleksandra Macedo\u0144skiego by\u0142a ju\u017c armi\u0105 zawodow\u0105, armi\u0105 najemnik\u00f3w. To samo m\u00f3wi nam historia nowszych czas\u00f3w. Francja, po wybuchu wielkiej rewolucji, zagro\u017cona koalicj\u0105 europejsk\u0105, powo\u0142uje w r. 1792 masowo nie wyszkolonych obywateli pod bro\u0144, miesza ich z resztkami rozpadni\u0119tej zawodowej armii kr\u00f3lewskiej i z tego amalgamatu, w kt\u00f3rym jedna cz\u0119\u015b\u0107 mia\u0142a tylko zapa\u0142, bez wyszkolenia wojskowego, a druga wprawdzie wyszkolenie, ale prawdopodobnie ma\u0142o zapa\u0142u dla nowych idei rewolucyjnych, stwarza wielk\u0105 armi\u0119 narodow\u0105, jeszcze nier\u00f3wn\u0105 w swym sk\u0142adzie, kt\u00f3ra jednak wielk\u0105 pokaza\u0142a si\u0142\u0119 i ojczyzn\u0119 obroni\u0142a. Prusy po kl\u0119skach 1806\/7, przez Napoleona rozbite, zredukowane pokojem Tyl\u017cyckim w swej sile zbrojnej do 40.000, pchane ch\u0119ci\u0105 odwetu, przygotowuj\u0105 potajemnie, poza t\u0105 zredukowan\u0105 armi\u0105 zawodow\u0105, powo\u0142anie Narodu pod bro\u0144. Wyprzedzaj\u0105 wi\u0119c w tych d\u0105\u017ceniach o tle narodowym sw\u0105 er\u0119 konstytucyjn\u0105, opuszczaj\u0105c stopniowo system armii zawodowej. Coraz wi\u0119cej pa\u0144stw europejskich realizuje w ci\u0105gu XIX stulecia, w miar\u0119 przechodzenia do ustroju konstytucyjnego, system \u201ezbrojnego Narodu\u201d. Wyj\u0105tkiem pozosta\u0142a Anglia, kt\u00f3ra mimo, \u017ce najwcze\u015bniej do demokratycznego systemu rz\u0105dzenia przesz\u0142a, jednak si\u0119 mimo to nadal armii zawodowej trzyma, lecz to nie jest wynikiem odmiennych zasadniczych zapatrywa\u0144, lecz jej wyj\u0105tkowej obronno\u015bci wyspowej. Dowodem tego jest fakt, \u017ce gdy w czasie wojny \u015bwiatowej Niemcy zaj\u0119\u0142y Belgi\u0119 i Anglii w samej jej ojczy\u017anie zagra\u017ca\u0107 zacz\u0119\u0142y, i ona z wielkim rozmachem Nar\u00f3d pod bro\u0144 powo\u0142a\u0142a. Wyj\u0105tek – przynajmniej formalnie – stanowi\u0105 te\u017c dzisiejsze, powojenne republika\u0144skie Niemcy, lecz tylko z przymusu. Zmuszone pokojem Wersalskim do rozwi\u0105zania armii narodowej i ograniczone do 100-tysi\u0119cznej armii zawodowej, obchodz\u0105 jednak swoje zobowi\u0105zania, id\u0105c po linii Prus po-Tyl\u017cyckich. Szkol\u0105 m\u0142odzie\u017c wojskowo w zwi\u0105zkach zawodowych, rejestruj\u0105 rezerwist\u00f3w z wojny \u015bwiatowej, przygotowuj\u0105c tym sposobem powo\u0142anie w danym razie Narodu pod bro\u0144 dla postawienia wielkiej armii, w sk\u0142adzie kt\u00f3rej oficjalna 100-tysi\u0119czna armia zawodowa b\u0119dzie tylko ma\u0142\u0105 cz\u0105stk\u0105. Wyj\u0105tkiem jest wreszcie tak\u017ce dzisiejsza, porewolucyjna, sowiecka Rosja, kt\u00f3ra z musu nagi\u0119\u0142a system \u201ezbrojnego Narodu\u201d do systemu \u201ezbrojnego proletariatu\u201d. Maj\u0105c ustr\u00f3j pa\u0144stwowy, kt\u00f3ry jest zaprzeczeniem ustroju demokratycznego, kt\u00f3ry ustanawia oficjalnie rz\u0105dy proletariatu, a w\u0142a\u015bciwie rz\u0105dy jednej kilkusettysi\u0119cznej partii nad 130- milionowym Narodem, ustr\u00f3j, kt\u00f3ry nie dopuszcza opozycji i zmiany rz\u0105du nawet wewn\u0105trz samej partii, nie mog\u0142a Rosja sowiecka nada\u0107 armii charakteru narodowego, aby nie uku\u0107 narz\u0119dzia przeciw samej sobie. Zaprowadza wi\u0119c wprawdzie zasadniczo powszechny obowi\u0105zek s\u0142u\u017cby wojskowej, \u0142amie jednak lini\u0119 narodow\u0105 w armii na korzy\u015b\u0107 linii klasowej, przez wykluczenie od s\u0142u\u017cby wojskowej element\u00f3w dla ustroju komunistycznego wrogo usposobionych i przez wprowadzenie do armii organizacji partyjno-politycznej obok wojskowej. Wymienione tu wyj\u0105tki potwierdzaj\u0105 wi\u0119c tylko zasad\u0119. <\/p>\n\n\n\n

Stosunek armii do ustroju pa\u0144stwowego w Polsce przedrozbiorowej<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Polska przedrozbiorowa nie posz\u0142a niestety po historycznej linii innych pa\u0144stw i nie dostosowa\u0142a zawczasu budowy swej si\u0142y zbrojnej do politycznego ustroju pa\u0144stwowego; – jeden z g\u0142\u00f3wnych powod\u00f3w, dlaczego utraci\u0142a sw\u0105 niepodleg\u0142o\u015b\u0107. W Rzeczypospolitej szlacheckiej ci\u0105\u017cy\u0142a, – zw\u0142aszcza od pocz\u0105tku XVI. w., kiedy szlachta naby\u0142a pe\u0142ni\u0119 i wy\u0142\u0105czno\u015b\u0107 praw obywatelskich, – na niej z natury rzeczy i w my\u015bl tego, co w pierwszym rozdziale powiedzia\u0142em, odpowiedzialno\u015b\u0107 za losy i integralno\u015b\u0107 kraju, a z tego wyrasta\u0142 przede wszystkim dla niej obowi\u0105zek obrony Ojczyzny. Stosownie do ustroju pa\u0144stwowego, powinna wi\u0119c by\u0142a armia polska w owych czasach odpowiada\u0107 zasadom \u201ezbrojnej szlachty\u201d. Istnia\u0142a wprawdzie wtedy w Polsce organizacja wojskowa, kt\u00f3ra mog\u0142a by\u0107 odpowiednikiem \u201ezbrojnej szlachty\u201d, istnia\u0142o \u201epospolite ruszenie\u201d. Mo\u017cna je by\u0142o rozwin\u0105\u0107 przez oparcie o sta\u0142e kadry i bojowo ulepszy\u0107 przez obowi\u0105zkowe wyszkolenie ca\u0142ej zdatnej szlachty w tych kadrach ju\u017c w czasie pokoju. Tymczasem sta\u0142o si\u0119 przeciwnie; – w\u0142a\u015bnie od czasu, kiedy szlachta tak wy\u0142\u0105czne prawa i przywileje, a przez to wp\u0142ywy w pa\u0144stwie naby\u0142a, \u017ce faktycznie losy kraju od niej zale\u017ca\u0142y, objawia si\u0119 coraz bardziej degeneracja pospolitego ruszenia i wynikaj\u0105ce z tego usuwanie si\u0119 szlachty jako ca\u0142o\u015bci od obowi\u0105zku bronienia pa\u0144stwa. Nic wi\u0119cej nie demoralizuje, jak prawa i przywileje, bez odpowiedzialno\u015bci i bez obowi\u0105zk\u00f3w. Polska sz\u0142a wtedy przodem, nadaj\u0105c wprawdzie tylko jednej, ale liczebnie znacznej warstwie ludno\u015bci pe\u0142ni\u0119 praw i swob\u00f3d konstytucyjnych, czyni\u0105cych wy\u0142\u0105cznie t\u0105 warstw\u0119 moralnie odpowiedzialn\u0105 za losy kraju, ale nie uczyni\u0142a r\u00f3wnocze\u015bnie koniecznego drugiego kroku, nie nada\u0142a w swej konstytucji konkretnej formy tej odpowiedzialno\u015bci, nie zamieni\u0142a tej odpowiedzialno\u015bci na obowi\u0105zek s\u0142u\u017cby wojskowej dla ca\u0142ej zdatnej szlachty ju\u017c w czasie pokoju. By\u0142oby to wywar\u0142o i drugi dodatni skutek: m\u0142oda szlachta, przepuszczana przez szeregi i przyzwyczajona do karno\u015bci wojskowej, by\u0142aby tak\u017ce wi\u0119cej sforno\u015bci i w innych dziedzinach \u017cycia pa\u0144stwowego pokazywa\u0142a. Poniewa\u017c problem obrony kraju w powy\u017cszy spos\u00f3b rozwi\u0105zany nie zosta\u0142, musia\u0142a Polska republika\u0144ska szuka\u0107 za innym za\u0142atwieniem tej podstawowej kwestii i przesz\u0142a z wiekiem XVI. – wprawdzie zasadniczo pospolite ruszenie zatrzymuj\u0105c – faktycznie do wojska zawodowego, na wz\u00f3r pa\u0144stw autokratycznych. W tern objawia si\u0119 rozbie\u017cno\u015b\u0107 dw\u00f3ch ustroj\u00f3w: pa\u0144stwowego i wojskowego w Polsce, oraz z\u0142amanie zasady, \u017ce ci, w r\u0119kach kt\u00f3rych le\u017c\u0105 losy pa\u0144stwa, s\u0105 tak\u017ce do jego obrony obowi\u0105zani, \u017ce nie powinno by\u0107 praw bez obowi\u0105zk\u00f3w. To wojsko zawodowe, cz\u0119\u015bciowo autoramentu narodowego, a cz\u0119\u015bciowo cudzoziemskiego, ulegaj\u0105ce cz\u0119stym zmianom organizacyjnym i fluktuacjom, to w dobrym, to zn\u00f3w z\u0142ym kierunku, zwyczajnie niedostateczne, wzmacniane z konieczno\u015bci w chwili wybuchu wojny formacjami wojennymi, z\u0142o\u017conymi b\u0105d\u017a to z ochotnik\u00f3w szlacheckich i ch\u0142opskich, b\u0105d\u017a ch\u0142op\u00f3w przymusowo pobranych (\u017co\u0142nierze \u0142anowi i t p.). oraz prywatnymi hufcami magnat\u00f3w i formacjami kozackimi, dopisywa\u0142o w wojnach XVI. i XVII. w., mimo swe braki i zapisa\u0142o w historii du\u017c\u0105 ilo\u015b\u0107 chlubnych czyn\u00f3w wojennych. \u015awiadczy to, \u017ce duch bojowy ludno\u015bci nie zamar\u0142. Za to pospolite ruszenie z owego okresu ju\u017c nie odpowiada\u0142o wcale z braku spr\u0119\u017cystej organizacji, dyscypliny i sprawno\u015bci. To, co powiedzia\u0142em o dodatniej roli armii polskiej w XVI. i XVII. w. na zewn\u0105trz pa\u0144stwa, ju\u017c si\u0119 nie odnosi od drogiej po\u0142owy XVII. w., do jej roli wewn\u0105trz Rzeczypospolitej, gdzie ju\u017c dodatnio swego zadania nie spe\u0142nia\u0142a- Podporz\u0105dkowana hetmanom, dla kt\u00f3rych granice w\u0142adzy nie by\u0142y jasno okre\u015blone, piastuj\u0105cym sw\u00f3j urz\u0105d do\u017cywotnie i nieusuwalnie, nie wchodz\u0105cym w sk\u0142ad w\u0142a\u015bciwego rz\u0105du i za rz\u0105dy nieodpowiedzialnym, uprawiaj\u0105cym cz\u0119sto w\u0142asn\u0105 polityk\u0119 i nadu\u017cywaj\u0105cym bezkarnie swej w\u0142adzy dla opierania si\u0119 rz\u0105dowi i narzucania swej woli kr\u00f3lowi, by\u0142a si\u0142a zbrojna owego okresu nie podpor\u0105 dla w\u0142adzy wykonawczej w razie niepos\u0142uchu lub buntu, lecz coraz cz\u0119\u015bciej wprost przeszkod\u0105 w rz\u0105dzeniu. U\u017cywana do wywierania nacisku na wybory i sejmiki, bior\u0105c nawet czasem udzia\u0142 w rokoszach i buntach, wci\u0105gana przez to w chaos \u00f3wczesnej polityki wewn\u0119trznej, musia\u0142a si\u0119 armia sta\u0107 stopniowo coraz niepewniejszym narz\u0119dziem rz\u0105du. Z\u0142o powi\u0119ksza\u0142y jeszcze prywatne hufce magnat\u00f3w, daj\u0105ce i tym mo\u017cno\u015b\u0107 wywierania nacisku na w\u0142adz\u0119 pa\u0144stwow\u0105, przez to coraz bardziej ubezw\u0142adnion\u0105. W tym postawieniu armii poza w\u0142adz\u0105 wykonawcz\u0105 le\u017cy druga olbrzymia wada wewn\u0119trznej organizacji Rzeczypospolitej owego okresu. Wobec ogromnych praw konstytucyjnych i zupe\u0142nej wolno\u015bci szlachty, trzeba by\u0142o – nie chc\u0105c doprowadzi\u0107 do anarchii – tym bardziej przestrzega\u0107, aby wszelk\u0105 si\u0142\u0105 zbrojn\u0105 tylko w\u0142adza wykonawcza rozporz\u0105dza\u0142a, a nikt inny, W XVIII. w. pot\u0119guje si\u0119 w og\u00f3lnym rozpr\u0119\u017ceniu z\u0142o, wynikaj\u0105ce z fa\u0142szywego uj\u0119cia problemu wojskowego w Polsce i doprowadza – zw\u0142aszcza od roku 1717, w kt\u00f3rym gwarancja rosyjska polsk\u0105 armi\u0119 do si\u0142y 24-tysi\u0119cznej ograniczy\u0142a – do takiego ubezw\u0142adnienia w\u0142adzy pa\u0144stwowej, \u017ce obce armie w Polsce gospodaruj\u0105. Sytuacja staje si\u0119 tym gro\u017aniejsz\u0105, \u017ce bezpo\u015bredni s\u0105siedzi Polski: Prusy i Rosja rozwijaj\u0105 r\u00f3wnocze\u015bnie swe armie zawodowe, przez pob\u00f3r przymusowy, do wielkich pot\u0119g wojskowych. Spo\u0142ecze\u0144stwo w Polsce zacz\u0119\u0142o sobie wtedy stopniowo u\u015bwiadamia\u0107, \u017ce niema poprawy stosunk\u00f3w bez utworzenia pot\u0119\u017cnej si\u0142y zbrojnej, ale niestety wysi\u0142ki \u00f3wczesne by\u0142y zupe\u0142nie niedostateczne. One sz\u0142y w kierunku rozbudowy armii zawodowej do 100 tysi\u0119cy i sejm czteroletni uchwali\u0142 nawet wzmocnienie armii do tej cyfry; – uchwa\u0142a ta jednak ju\u017c na czas wykonan\u0105 by\u0107 nie mog\u0142a i przyst\u0105pili\u015bmy w r. 1792 do rozprawy z Rosj\u0105 z armi\u0105, nie dosi\u0119gaj\u0105c\u0105 liczby 50 tysi\u0119cy, wi\u0119c o wiele za s\u0142ab\u0105. Patrz\u0105c si\u0119 z dzisiejszej perspektywy na \u00f3wczesne wypadki, widzi si\u0119 jasno, \u017ce ratunek ju\u017c nie le\u017ca\u0142 w powi\u0119kszeniu armii zawodowej, wymagaj\u0105cemu czasu, pieni\u0119dzy i jawno\u015bci, lecz w szybkim, karnym, a jak najmniej widocznym przygotowaniu Narodu do powo\u0142ania pod bro\u0144, poza armi\u0105 zawodow\u0105. Ratunek le\u017ca\u0142 w szybkim przerzuceniu si\u0119 – tak, jak we Francji w roku 1792. lub w Prusach w r. 1808 – ze systemu zawodowego na system narodowy. Zupe\u0142ne zharmonizowanie zasad budowy armii z ustrojem pa\u0144stwowym nast\u0105pi\u0142o dopiero w Konstytucji 3 maja, kt\u00f3ra odpowiednio do demokratycznych podstaw pa\u0144stwa, ustanawia \u201eSi\u0142\u0119 zbrojn\u0105 narodow\u0105\u201d pi\u0119knymi s\u0142owy: \u201eNar\u00f3d winien jest sobie samemu obron\u0119 od napa\u015bci, i dla przestrzegania ca\u0142o\u015bci swojej. Wszyscy przeto obywatele s\u0105 obro\u0144cami ca\u0142o\u015bci i swob\u00f3d narodowych. Wojsko nic innego nie jest, tylko wyci\u0105gni\u0119t\u0105 si\u0142\u0105 obronn\u0105 i porz\u0105dn\u0105, z og\u00f3lnej si\u0142y Narodu\u201d, Tak znios\u0142a wi\u0119c wiekopomna Konstytucja 3 maja zgubn\u0105 d\u0142ugoletni\u0105 rozbie\u017cno\u015b\u0107 dw\u00f3ch ustroj\u00f3w, pa\u0144stwowego i wojskowego w Polsce, nie mog\u0105c wprawdzie ju\u017c nieszcz\u0119\u015bcia odwr\u00f3ci\u0107, ale wskazuj\u0105c dzisiejszemu, porozbiorowemu pokoleniu drog\u0119. po kt\u00f3rej i\u015b\u0107 powinno. Osoby, kt\u00f3re si\u0119 w owych czasach nad popraw\u0105 ustroju pa\u0144stwowego w Polsce zastanawia\u0142y, zdawa\u0142y sobie te\u017c z tego spraw\u0119, \u017ce nie ma naprawy rz\u0105d\u00f3w bez usuni\u0119cia drugiej zasadniczej wady, t. j. bez z\u0142amania ubocznej w\u0142adzy hetman\u00f3w, i bez oddania armii w zupe\u0142no\u015bci i wy\u0142\u0105cznic pod zwierzchni\u0105 w\u0142adz\u0119 wykonawcz\u0105. Wysi\u0142ki id\u0105ce w tym kierunku nie natrafiaj\u0105 jednak do\u015b\u0107 pr\u0119dko na og\u00f3lne zrozumienie spo\u0142ecze\u0144stwa, a napotykaj\u0105 na zaci\u0119ty op\u00f3r hetman\u00f3w i ich stronnictw. Podporz\u0105dkowanie uchwa\u0142\u0105 sejmu z r. 1776 hetman\u00f3w pod Rad\u0119 nieustaj\u0105c\u0105, stoj\u0105c\u0105 pod przewodnictwem Kr\u00f3la i b\u0119d\u0105c\u0105 wtedy zwierzchni\u0105 w\u0142adz\u0105 wykonawcz\u0105, jest jedn\u0105 z pr\u00f3b naprawy. Hetman wielki koronny wy\u0142amuje si\u0119 jednak jawnie z pod owej sejmowej uchwa\u0142y, ka\u017c\u0119 samowolnie wojsku sobie na wierno\u015b\u0107 przysi\u0119ga\u0107, zmuszaj\u0105c sejm do uniewa\u017cnienia drug\u0105 uchwa\u0142\u0105 tej samowoli, a hetman polny koronny pisze memoria\u0142y do dwor\u00f3w we Wiedniu i w Berlinie, aby niezale\u017cno\u015b\u0107 armii i w\u0142adzy hetma\u0144skiej od zwierzchniej w\u0142adzy wykonawczej ratowa\u0107. Gdy wreszcie sejm czteroletni w Konstytucji 3 maja jasno i wyra\u017anie postanawia. \u017ce \u201eWojsko powinno zostawa\u0107 ci\u0105gle pod pos\u0142usze\u0144stwem w\u0142adzy wykonawczej stosownie do opis\u00f3w prawa, powinno wy-kona\u0107 przysi\u0119g\u0119 na wierno\u015b\u0107 Narodowi i Kr\u00f3lowi i na obron\u0119 Konstytucji Narodowej\u201d, wskazuj\u0105c przy tym \u017ce t\u0105 w\u0142adza wykonawcz\u0105 jest \u2013\u201eKr\u00f3l ze Stra\u017c\u0105 praw\u201d i naprawiaj\u0105c tym sposobem ostatecznie drugi wiekowy b\u0142\u0105d w odniesieniu do si\u0142y zbrojnej, wtedy jad\u0105 obaj hetmani koronni do Petersburga, aby zanie\u015b\u0107 wobec imperatorowej rosyjskiej protest przeciw temu zbawiennemu postanowieniu, \u017c\u0105daj\u0105 restytucji w\u0142adzy hetma\u0144skiej, niezale\u017cnej od w\u0142adzy wykonawczej, wysuwaj\u0105c to \u017c\u0105danie jako jeden z g\u0142\u00f3wnych postulat\u00f3w przy zawi\u0105zaniu Targowicy. Te dwa kapitalne b\u0142\u0119dy, te dwa ci\u0119\u017ckie grzechy z ery przedrozbiorowej w dziedzinie wojskowej, kt\u00f3re nale\u017c\u0105 do g\u0142\u00f3wnych przyczyn upadku naszej Ojczyzny, t j. rozbie\u017cno\u015b\u0107 mi\u0119dzy pa\u0144stwowym ustrojem po-litycznym, a struktur\u0105 armii, oraz postawienie si\u0142y zbrojnej poza zwierzchni\u0105 w\u0142adz\u0105 wykonawcz\u0105, powinni\u015bmy sobie dok\u0142adnie zapisa\u0107 i o nich dobrze pami\u0119ta\u0107, aby\u015bmy nigdy wi\u0119cej w nie nie popadli. Dopiero wielcy tw\u00f3rcy Konstytucji 3 maja te b\u0142\u0119dy usun\u0119li i pokazali Narodowi drog\u0119, po kt\u00f3rej w sprawach armii kroczy\u0107 powinien. T\u0105 drog\u0105 krocz\u0105c, przeszli do czynu: Ko\u015bciuszko w r. 1794, Poniatowski i jego towarzysze broni w r. 1806\/7, oraz powstanie w r. 1830\/1, powo\u0142uj\u0105c Nar\u00f3d pod bro\u0144. Spe\u0142nili oni to, na co przedrozbiorowi hetmani czasu nie znale\u017ali, spieraj\u0105c si\u0119 z Narodem o problem \u201enajwy\u017cszych w\u0142adz wojskowych\u201d. Niestety nie mog\u0142y te bohaterskie wysi\u0142ki ju\u017c odwr\u00f3ci\u0107 nieszcz\u0119\u015bcia. Ju\u017c by\u0142o za p\u00f3\u017ano; – warunki by\u0142y, szczeg\u00f3lnie w latach 1794 i 1831 tak nies\u0142ychanie trudne, \u017ce z g\u00f3ry szanse ostatecznego powodzenia prawie do zera obni\u017ca\u0142y. Te wysi\u0142ki nie posz\u0142y jednak na marne. One pokaza\u0142y, \u017ce Nar\u00f3d polski umie stan\u0105\u0107 pod broni\u0105. One by\u0142y dowodem, \u017ce winn\u0105 nieszcz\u0119\u015b\u0107 by\u0142a demagogia, kt\u00f3ra Nar\u00f3d op\u0119ta\u0142a, \u017ce jednak z\u0142o nie dotkn\u0119\u0142o samej duszy Narodu. Te bohaterskie wysi\u0142ki by\u0142y pr\u00f3bami wykonania wielkiego nakazu Konstytucji 3 maja, \u017ce \u201eNar\u00f3d winien jest sobie samemu przestrzegania ca\u0142o\u015bci swojej i drogowskazem dla Narodu w chwili odrodzenia. <\/p>\n\n\n\n

Powstanie armii w Polsce odrodzonej i jej struktura<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Historia nie b\u0119dzie mog\u0142a czyni\u0107 Polsce odrodzonej zarzutu, \u017ce z do\u015bwiadcze\u0144 przedrozbiorowych nie nauczy\u0142a si\u0119. jakie znaczenie ma w chwilach prze\u0142omowych powo\u0142anie Narodu pod bro\u0144. Ca\u0142e u\u015bwiadomione spo\u0142ecze\u0144stwo – z ma\u0142ymi wyj\u0105tkami – to zrozumia\u0142o w chwili za\u0142amania si\u0119 pot\u0119g okupacyjnych w r. 1918 i id\u0105c za wskazaniem Konstytucji 3 maja, \u017ce \u201eNar\u00f3d winien jest sobie samemu przestrzeganie ca\u0142o\u015bci swojej. Wszyscy przeto obywatele s\u0105 obro\u0144cami ca\u0142o\u015bci\u201d oraz wzoruj\u0105c si\u0119 na przyk\u0142adach z lat 1794, 1806\/7 i 1830\/1, wzi\u0119\u0142o si\u0119 z zapa\u0142em do tworzenia wojska polskiego, We Lwowie, w Krakowie, w Poznaniu, w Warszawie, oraz w licznych innych miejscowo\u015bciach, miejscami w\u015br\u00f3d walk, jak we Lwowie i w Poznaniu, powo\u0142uje si\u0119 b\u0105d\u017a ochotnik\u00f3w, b\u0105d\u017a nakazem \u017co\u0142nierzy wyszkolonych w armiach zaborczych, odtwarza si\u0119 rozwi\u0105zane formacje polskie z wojny \u015bwiatowej: legionowe i ze sk\u0142adu polskich korpus\u00f3w, oraz przemienia ca\u0142e jednostki armii zaborczych na formacje polskie. Trudno\u015bci s\u0105 du\u017ce, bo zapasy broni, amunicji i mundur\u00f3w s\u0105 bardzo szczup\u0142e i r\u00f3\u017cnorodne. Jednak si\u0119 te trudno\u015bci przezwyci\u0119\u017ca. bo jest w\u015br\u00f3d ca\u0142ego u\u015bwiadomionego spo\u0142ecze\u0144stwa zrozumienie dla sprawy. Stopniowo przybywaj\u0105 do kraju wojska polskie, kt\u00f3re wyros\u0142y poza granicami Polski, we Francji i na olbrzymich przestrzeniach rewolucyjnej Rosji, jak gdyby dla og\u0142oszenia \u015bwiatu, \u017ce Polska zmartwychwstaje, zasilona rodakami z Ameryki, przyby\u0142ymi przez Ocean dla wzi\u0119cia udzia\u0142u w odbudowaniu Ojczyzny. W\u0142adze centralne ujmuj\u0105 powsta\u0142e jednostki we wsp\u00f3ln\u0105 organizacj\u0119, uzupe\u0142niaj\u0105 je i nakazuj\u0105 dotworzenie nowych. Sejm ustawodawczy (konstytucyjny) docenia bez r\u00f3\u017cnicy stronnictw donios\u0142o\u015b\u0107 problemu wojskowego w \u00f3wczesnej chwili, oddaje ch\u0119tnie 6 rocznik\u00f3w m\u0119\u017cczyzn zdatnych do wojska do rozporz\u0105dzenia w\u0142adz wojskowych, wi\u0119c nawet wi\u0119cej, ni\u017c chwilowo uzbroi\u0107 mo\u017cna, i uchwala jednog\u0142o\u015bnie ustaw\u0119 t zw. weryfikacyjn\u0105, jednocz\u0105c\u0105 oficer\u00f3w Polak\u00f3w wszelkich odcieni w jeden polski korpus oficerski. Tak k\u0142adzie Nar\u00f3d polski, w\u015br\u00f3d walk o swoje granice, podwaliny pod swoj\u0105 przysz\u0142\u0105 armi\u0119. Po zako\u0144czeniu wojen o granice Rzeczypospolitej, stanowi Nar\u00f3d ostatecznie o zasadach, na kt\u00f3rych si\u0119 jego si\u0142a zbrojna ma opiera\u0107. Sejm ustawodawczy (konstytucyjny) postanawia, w Konstytucji 17 marca, \u017ce wszyscy obywatele s\u0105 obowi\u0105zani do s\u0142u\u017cby wojskowej, a Izby ustawodawcze, wybrane w r. 1922, uchwalaj\u0105 ustaw\u0119 o powszechnym obowi\u0105zku s\u0142u\u017cby wojskowej, poddaj\u0105c\u0105 wszystkich zdatnych obywateli zasadniczemu obowi\u0105zkowi 2-letniej s\u0142u\u017cby wojskowej i obowi\u0105zuj\u0105c\u0105 ich do 50 roku \u017cycia do obrony Ojczyzny. Ta sama ustawa ustanawia dla wszystkich \u017co\u0142nierzy przysi\u0119g\u0119 na wierno\u015b\u0107 Prezydentowi Rzeczypospolitej i Konstytucji. Izby ustawodawcze uchwalaj\u0105 te\u017c pragmatyki s\u0142u\u017cbowe dla oficer\u00f3w i podoficer\u00f3w, stawiaj\u0105c uzupe\u0142nienie korpusu oficerskiego na najbardziej demokratycznej podstawie i uprzyst\u0119pniaj\u0105c osi\u0105gni\u0119cie stopnia oficerskiego wszystkim warstwom ludno\u015bci. Tak nadaje Nar\u00f3d ostatecznie swojej sile zbrojnej charakter narodowy i postanawia, \u017ce sam w ca\u0142o\u015bci chce by\u0107 swoj\u0105 armi\u0105. Niestety te zasady naszej obrony narodowej nie s\u0105 w samej Konstytucji 17 marca dostatecznie utrwalone. Konstytucja dopiero \u0142\u0105cznie z uzupe\u0142niaj\u0105cymi ustawami o charakterze narodowym si\u0142y zbrojnej stanowi. A jednak sama Konstytucja dawa\u0142aby tym zasadom trwalsz\u0105 podstaw\u0105 ni\u017c zwyczajne ustawy. Trzeba ze smutkiem stwierdzi\u0107, \u017ce tw\u00f3rcy Konstytucji 17 marca wprawdzie do \u015bwietnej tradycji Konstytucji 3 maja nawi\u0105zali, ale w sprawach obrony narodowej jej wysoko\u015bci nie osi\u0105gn\u0119li. Nie tu miejsce po temu, \u017ceby organizacj\u0119 naszej obecnej armii roztrz\u0105sa\u0107; nale\u017cy jednak jedn\u0105 jej szczeg\u00f3ln\u0105 cech\u0119 poruszy\u0107, kt\u00f3ra ma znaczenie dla dalszych rozwa\u017ca\u0144, t. j. sk\u0142ad jej zawodowego korpusu oficerskiego. W ostatnim roku prasa, a zw\u0142aszcza prasa zagraniczna, naszym korpusem oficerskim bardzo wiele si\u0119 zajmowa\u0142a, snuj\u0105c cz\u0119sto przesadne, a dla niego druzgoc\u0105ce wnioski; – ju\u017c z tego wi\u0119c wzgl\u0119du b\u0119dzie dla nas korzystnym, by prawdziwy stan rzeczy wyja\u015bni\u0107. W narodowych systemach zbrojnych, gdzie sam Nar\u00f3d jest swoj\u0105 armi\u0105, ilo\u015b\u0107 \u017co\u0142nierzy zawodowych jest zredukowana do najmniejszej ilo\u015bci. Ona ogranicza si\u0119 do tych oficer\u00f3w, kt\u00f3rych s\u0142u\u017cba wojenna lub pokojowa specjalnej fachowo\u015bci wojskowej wymaga, nie daj\u0105cej si\u0119 bez sta\u0142ej pracy w zawodzie wojskowym na odpowiednim poziomie utrzyma\u0107, oraz do pewnej liczby oficer\u00f3w i podoficer\u00f3w jako sta\u0142ych instruktor\u00f3w dla co roku \u015bwie\u017co nap\u0142ywaj\u0105cej m\u0142odzie\u017cy, aby j\u0105 wychowa\u0107 i wyszkoli\u0107 na obro\u0144c\u00f3w Ojczyzny. Te dwie kategorie oficer\u00f3w zostaj\u0105 stale (wi\u0119c te\u017c w czasie pokoju) pod broni\u0105; one stoj\u0105 na czele wojska pokojowego, tej – jak j\u0105 nazwali\u015bmy – \u201estra\u017cy przedniej zbrojnego Narodu\u201d. Od ducha i sk\u0142onno\u015bci tej cz\u0119\u015bci oficer\u00f3w zale\u017cy wi\u0119c duch \u201eszko\u0142y dla zbrojnego Narodu\u201d i duch \u201estra\u017cy Konstytucji\u201d. Wiadomo, \u017ce zawodowy nasz korpus oficerski z r\u00f3\u017cnych powsta\u0142 cz\u0119\u015bci sk\u0142adowych, z oficer\u00f3w Polak\u00f3w armii zaborczych i z oficer\u00f3w ochotniczych formacji polskich z wojny \u015bwiatowej. Zosta\u0142 on zjednoczony tak zwan\u0105 ustaw\u0105 weryfikacyjn\u0105, kt\u00f3r\u0105 sejm ustawodawczy (konstytucyjny) jednog\u0142o\u015bnie uchwali\u0142, ustanawiaj\u0105c dla ka\u017cdej cz\u0119\u015bci sk\u0142adowej (n. p. legion\u00f3w, by\u0142ych oficer\u00f3w armii niemieckiej itd.) pewien procent stanowisk w ka\u017cdym stopniu oficerskim. Nie by\u0142 to naturalnie system idealny, ale by\u0142o to stosunkowo najlepsze wyj\u015bcie z trudnej sytuacji. Ustawa m\u00f3wi\u0142a, \u017ce po wymieszaniu oficer\u00f3w we wsp\u00f3lnym korpusie oficerskim, \u017cadnych r\u00f3\u017cnic mi\u0119dzy 16 oficerami r\u00f3\u017cnego pochodzenia czyni\u0107 nie wolno, \u017ce ma istnie\u0107 tylko oficer polski, kt\u00f3rego si\u0119 odt\u0105d ocenia jedynie wed\u0142ug jego wojskowo-fachowych kwalifikacji. Naturalnie, \u017ce istnia\u0142y w tym korpusie oficerskim nadal r\u00f3\u017cnice, wynikaj\u0105ce z braku jednolitego wychowania i wyszkolenia wojskowego, oraz z r\u00f3\u017cni\u0105cych si\u0119 tradycji. W pewnych jego cz\u0119\u015bciach widoczne te\u017c by\u0142o wyra\u017ane dalsze ci\u0105\u017cenie ku jednostkom i zgrupowaniom politycznym, z kt\u00f3re- mi by\u0142y z czas\u00f3w swego powstania zwi\u0105zane. Te objawy nakazywa\u0142y pewn\u0105 ostro\u017cno\u015b\u0107, nie by\u0142y jednak ani pierwszymi tego rodzaju, ani jedynymi. Armia w\u0142oska, po zjednoczeniu si\u0119 kr\u00f3lestwa, mia\u0142a w swym korpusie oficerskim oficer\u00f3w armii sabaudzkiej, Garibaldczyk\u00f3w i oficer\u00f3w W\u0142och\u00f3w z armii austriackiej. Wiadomo \u017ce ta r\u00f3\u017cnorodno\u015b\u0107 korpusu oficerskiego i tam trudno\u015bci nastr\u0119cza\u0142a. W sk\u0142ad dzisiejszej armii czechos\u0142owackiej wchodz\u0105 oficerowie legionowi i oficerowie by\u0142ej armii austriackiej, a w sk\u0142ad armii finlandzkiej oficerowie Jegrzy (z formacji ochotniczych) i byli oficerowie armii rosyjskiej. Armia polska jest jednak pod tym wzgl\u0119dem w znacznie korzystniejszym po\u0142o\u017ceniu, ni\u017c armia czechos\u0142owacka lub finlandzka. Wszyscy bowiem jej oficerowie walczyli wsp\u00f3lnie, po zlaniu si\u0119 w jeden polski korpus oficerski, przez dwa lata o granice ojczyzny i z\u0142\u0105czyli si\u0119 nierozerwalnie na polach bitew tradycjami, krwi\u0105 przypiecz\u0119towanymi. Chodzi\u0142o wi\u0119c o to, aby te tradycje z wojen polskich wzi\u0119\u0142y g\u00f3r\u0119 nad tamtymi dawniejszymi z wojny \u015bwiatowej, aby z\u0142o\u017cy\u0107 z pietyzmem na dnie serca to, co wprawdzie dla wielu tworzy drogie wspomnienia, ale dzisiaj dzieli, a utrzymywa\u0107 \u017cy-wem to, co \u0142\u0105czy. Do tego powinni si\u0119 byli nie tylko sami oficerowie, ale powinno si\u0119 by\u0142o ca\u0142e spo\u0142ecze\u0144stwo przyczyni\u0107. Niestety nie umiano stan\u0105\u0107 na wysoko\u015bci zadania. Tyle o strukturze obecnej naszej armii w zwi\u0105zku z jej powstaniem. Nasuwa si\u0119 jednak pytanie, czy wszystkie wysi\u0142ki Narodu w okresie odbudowy Ojczyzny sz\u0142y w kierunku, kt\u00f3ry nam Konstytucja 3 maja wskaza\u0142a, czy wszystkie sz\u0142y w kierunku \u201eNarodowej si\u0142y zbrojnej\u201d? Nie ca\u0142kiem! Ju\u017c w pierwszym okresie po odrodzeniu, powstaje obok armii narodowej, druga si\u0142a zbrojna o charakterze wybitnie klasowym, mianowicie \u201emilicja ludowa\u201d. Ale jej cele s\u0105 zbyt jawne, zbyt si\u0119 sprzeciwiaj\u0105 uczuciu spo\u0142ecze\u0144stwa, \u017ce przecie\u017c Ojczyzn\u0119 odbudowywa\u0107 powinien ca\u0142y Nar\u00f3d, a nie jeden tylko jego od\u0142am, tak \u017ce ona musi po kilku miesi\u0105cach pod naciskiem opinii publicznej znikn\u0105\u0107 i rozp\u0142ywa si\u0119 w armii narodowej. Wielu z tych \u017co\u0142nierzy. kt\u00f3rzy si\u0119 zaci\u0105gn\u0119li pod sztandar klasowy, bije si\u0119 z zapa\u0142em pod sztandarem narodowym o granice Rzeczypospolitej. Pr\u00f3by stworzenia akcesorji do armii narodowej na tle klasowym lub partyjnym na tak jawn\u0105 drog\u0119 ju\u017c nie wr\u00f3ci\u0142y Przesz\u0142y jednak na inn\u0105 drog\u0119, po\u015bredni\u0105, na drog\u0119 zwi\u0105zk\u00f3w, \u0142\u0105cz\u0105cych si\u0119 z armi\u0105 na tle przysposobienia wojskowego. Przysposobienie wojskowe, samo przez si\u0119, jako kurs przygotowawczy do s\u0142u\u017cby wojskowej i jako korepetycja wyszkolenia otrzymanego w wojsku, jest dla armii bardzo po\u017cyteczne. Uprawia si\u0119 je u nas w szko\u0142ach i zwi\u0105zkach Wi\u0119ksza cz\u0119\u015b\u0107 zwi\u0105zk\u00f3w, uprawiaj\u0105cych u nas przysposobienie wojskowe, ma wprawdzie odcie\u0144 partyjny, co jednak nie przynosi szkody sprawie, dop\u00f3ki kierunek jest umiarkowany. Takie zwi\u0105zki nabieraj\u0105 jednak charakteru drugiej si\u0142y zbrojnej (na wz\u00f3r rozwi\u0105zanej milicji ludowej), z chwil\u0105 gdy maj\u0105 mo\u017cno\u015b\u0107 otrzymywania broni dla wywierania nacisku politycznego przez gro\u017ab\u0119, lub przez jawn\u0105 walk\u0119. Dlatego nale\u017cy zaliczy\u0107 \u201ezwi\u0105zek strzelecki\u201d, kt\u00f3ry ma, jak si\u0119 pokaza\u0142o, mo\u017cno\u015b\u0107 otrzymywania broni, nie tylko do przysposobienia wojskowego, ale te\u017c do zbrojnej walki, jako te\u017c odpowiedni\u0105 organizacj\u0119 bojow\u0105, do formacji zbrojnych, istniej\u0105cych obok armii narodowej. Jest rzecz\u0105 jasn\u0105, \u017ce takie partyjne akcesoria armii narodowej dotykaj\u0105 jej znaczenia jako narz\u0119dzia w\u0142adzy pa\u0144stwowej. <\/p>\n\n\n\n

Warunki obrony narodowej w Polsce dzisiejszej<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Polska nie powt\u00f3rzy\u0142a wi\u0119c po swym odrodzeniu jednego z ci\u0119\u017ckich grzech\u00f3w przedrozbiorowych i dostosowa\u0142a zasadniczo budow\u0119 armii do ustroju politycznego pa\u0144stwa. Czy ona jednak ju\u017c przez to sw\u0105 niepodleg\u0142o\u015b\u0107 i ca\u0142o\u015b\u0107 dostatecznie zabezpieczy\u0142a? Samo zharmonizowanie obu ustroj\u00f3w nie wystarczy, gdyby si\u0119 pokaza\u0142o, \u017ce polityczna budowa pa\u0144stwa jest wadliw\u0105 i sama z siebie dostatecznej obronno\u015bci Ojczy\u017anie da\u0107 nie mo\u017ce. Zapytajmy si\u0119 wi\u0119c, czy nasz obecny ustr\u00f3j pa\u0144stwowy te warunki stwarza, kt\u00f3re s\u0105 konieczne dla naszej obrony? To wa\u017cne pytanie, stoj\u0105ce ponad wszystkimi innymi. wymaga jasnej i stanowczej odpowiedzi, wymaga \u015bcis\u0142ego o\u015bwietlenia. Marsza\u0142ek Foch o\u015bwiadczy\u0142 po wojnie \u015bwiatowej, \u017ce \u201erz\u0105d republika\u0144ski jest najsilniejsz\u0105 form\u0105 rz\u0105du we wojnie, bo jest w stanie najwi\u0119cej si\u0142 narodowych uczyni\u0107 u\u017cytecznymi\u201d. Nie ulega w\u0105tpliwo\u015bci, \u017ce jeszcze wi\u0119cej ni\u017c Francja, Polska mog\u0105ca by\u0107 zagro\u017con\u0105 przez dw\u00f3ch liczebnie znacznie silniejszych s\u0105siad\u00f3w: przede wszystkim o tym pami\u0119ta\u0107 powinna, aby m\u00f3c w razie wojny jak najwi\u0119cej si\u0142 narodowych poruszy\u0107. Zachodzi tylko pytanie, czy to co jest dla Francji dobrem, tak\u017ce si\u0119 do Polski da stosowa\u0107, tj. czy i w Polsce b\u0119dzie rz\u0105d republika\u0144ski w stanie najwi\u0119cej si\u0142 narodowych uruchomi\u0107 i je ju\u017c obecnie do tego przygotowa\u0107? W ostatnich czasach m\u00f3wi si\u0119 i pisze du\u017co u nas o ustroju monarchistycznym. Organizacje monarchistyczne nawet swoje programy og\u0142aszaj\u0105. Ozy mo\u017ce ta forma rz\u0105du by\u0142aby odpowiedniejsz\u0105? W odpowiedzi na to trzeba stwierdzi\u0107, \u017ce pope\u0142niliby\u015bmy nowy ci\u0119\u017cki grzech, gdyby\u015bmy si\u0119 sprzeniewierzyli przykazaniu Konstytucji 3 maja, \u017ce \u201eNar\u00f3d winien jest sobie samemu obron\u0119\u201d i przeszli do ustroju pa\u0144stwowego. kt\u00f3ry by nie wk\u0142ada\u0142 jasno i niedwuznacznie odpowiedzialno\u015bci za ca\u0142o\u015b\u0107 i niepodleg\u0142o\u015b\u0107 Ojczyzny na ca\u0142y Nar\u00f3d polski, ale j\u0105 zsuwa\u0142 b\u0105d\u017a na jedn\u0105 osob\u0119, b\u0105d\u017a na pewien od\u0142am Narodu. Nie wolno nam powt\u00f3rzy\u0107 b\u0142\u0119du przedrozbiorowego, kiedy tylko szlachta na podstawie swych prerogatyw o obronno\u015bci kraju stanowi\u0107 mog\u0142a, a mimo to pozostawia\u0142a ci\u0119\u017car odpowiedzialno\u015bci za ni\u0105 Kr\u00f3lowi i ministrom, nie rozporz\u0105dzaj\u0105cym potrzebnymi \u015brodkami. To doprowadzi\u0142oby nas przy naszym trudnym usposobieniu, a zw\u0142aszcza przy naszej wrodzonej opozycyjno\u015bci i niech\u0119ci do wszystkiego, w czym wprost udzia\u0142u nie bierzemy, znowu do zguby. Ca\u0142y Nar\u00f3d musi bra\u0107 udzia\u0142 w przygotowaniu obrony; jego reprezentacja musi wi\u0119c mie\u0107 nie biern\u0105 prerogatyw\u0119 zezwolenia lub odm\u00f3wienia \u015brodk\u00f3w do obrony potrzebnych, lecz odpowiedzialno\u015b\u0107 za obron\u0119 i na\u0142o\u017con\u0105 sobie trosk\u0119 o \u015brodki do tej obrony. Z tego wynika zasadnicza teza, \u017ce nasz ustr\u00f3j pa\u0144stwowy musi bra\u0107 sw\u00f3j pocz\u0105tek ze zwierzchniej w\u0142adzy Narodu polskiego i jego odpowiedzialno\u015bci za swoj\u0105 ca\u0142o\u015b\u0107, oraz opiera\u0107 si\u0119 na obowi\u0105zku ca\u0142ego Narodu do obrony swej niepodleg\u0142o\u015bci i integralno\u015bci kraju, jako te\u017c na odpowiedzialno\u015bci reprezentacji Narodu za przygotowanie \u015brodk\u00f3w do obrony potrzebnych. Trzymaj\u0105c si\u0119 tej zasadniczej tezy, mo\u017cna naturalnie podda\u0107 dyskusji, czy nasza dzisiejsza Konstytucja i w\u0142adze przez ni\u0105 ustanowione, nie wymagaj\u0105 poprawy. Konstytucja nasza wymaga przede – wszystkim uzupe\u0142nienia, bo nie ujmuje wyra\u017anie obowi\u0105zku Narodu jako ca\u0142o\u015bci do obrony swej niepodleg\u0142o\u015bci i integralno\u015bci pa\u0144stwa, a w zwi\u0105zku z tym nadaje w\u0142adzy ustawodawczej moc stanowienia o sile zbrojnej kraju nie jako obowi\u0105zek, wynikaj\u0105cy z jej odpowiedzialno\u015bci, lecz jako prerogatyw\u0119. Tak samo zawiera nasza Konstytucja wprawdzie obowi\u0105zek s\u0142u\u017cby wojskowej dla wszystkich obywateli, ale nie stwierdza, \u017ce ta s\u0142u\u017cba ma si\u0119 wy\u0142\u0105cznie odbywa\u0107 w sile zbrojnej narodowej- otwieraj\u0105c przez to kt\u00f3remu b\u0105d\u017a z rz\u0105d\u00f3w przysz\u0142ych mo\u017cliwo\u015b\u0107 tworzenia z \u017co\u0142nierzy formacji o charakterze partyjnym. Mo\u017cna dalej podda\u0107 rozwa\u017caniu, czy nasza w\u0142adza ustawodawcza nie wymaga reformy, czy zmiana ordynacji wyborczej w kierunku umo\u017cliwienia \u201ewi\u0119kszego wp\u0142ywu u\u015bwiadomionej cz\u0119\u015bci spo\u0142ecze\u0144stwa i rozszerzenia w\u0142adzy senatu, mniej przyst\u0119pnego demagogii ni\u017c sejm, nie wp\u0142yn\u0119\u0142yby dodatnio na prace w\u0142adzy ustawodawczej w zakresie obrony narodowej. Trzeba to rozwa\u017cy\u0107, chocia\u017c r\u00f3wnocze\u015bnie nale\u017cy stwierdzi\u0107, \u017ce w\u0142a\u015bnie w sprawie rozbudowy naszej si\u0142y zbrojnej nie mo\u017cna sejmowi, jako ca\u0142o\u015bci, zarzuci\u0107 ani braku zrozumienia dla donios\u0142o\u015bci sprawy, ani braku obiektywno\u015b\u0107. Najlepszym dowodem, \u017ce nasza dzisiejsza si\u0142a zbrojna powsta\u0142a z wyt\u0119\u017con\u0105 pomoc\u0105 sejmu. Demagogi\u0119 w stosunku do armii uprawiali tylko pojedynczy pos\u0142owie pewnych ugrupowa\u0144 politycznych, na tle personalnym. By\u0142a to wyra\u017ana walka o wp\u0142ywy w armii, walka kt\u00f3ra by si\u0119 by\u0142a za\u0142ama\u0142a, gdyby by\u0142a dozna\u0142a nale\u017cytej odprawy od innych stronnictw, zamiast oportunistycznej pob\u0142a\u017cliwo\u015bci. W ka\u017cdym razie nale\u017cy jak najostrzej pot\u0119pi\u0107 zohydzanie w oczach armii sejmu w ca\u0142o\u015bci, jako reprezentacji Narodu, – a jeszcze bardziej pogardliwe wyra\u017canie si\u0119 o samym Narodzie. Jest to utarta droga dla wszystkich, kt\u00f3rym chodzi o podwa\u017cenie ustroju demokratycznego pa\u0144stwa – co do celu nikt chyba \u017cadnych nie ma iluzji, – ale kroczenie t\u0105 drog\u0105 czyni wy\u0142om w samej sile obronnej Narodu. Bo armia, przejmuj\u0105c takie has\u0142a, traci wiar\u0119 w Nar\u00f3d, a b\u0119d\u0105c sama niczym innym, jak \u201eNarodem pod broni\u0105\u201d, traci wiar\u0119 w sam\u0105 siebie. Je\u017celi obecne Izby ustawodawcze godnie Narodu nie reprezentuj\u0105, to nale\u017cy nowe wybra\u0107, aby zn\u00f3w przedstawicielstwa Narodu przywr\u00f3ci\u0107. Mo\u017cna wreszcie my\u015ble\u0107 o dalszym wzmocnieniu w\u0142adzy wykonawczej, ju\u017c w ostatnich miesi\u0105cach rozszerzonej przez nadanie Prezydentowi Rzeczypospolitej prawa rozwi\u0105zywania Izb ustawodawczych. Mo\u017cna si\u0119 zastanowi\u0107 nad problemem monarchistycznym, tj. nad problemem postawienia na czele w\u0142adzy wykonawczej Kr\u00f3la, zamiast Prezydenta. Sam Kr\u00f3l nam jednak naszej niepodleg\u0142o\u015bci i integralno\u015bci kraju lepiej od Prezydenta nie zabezpieczy. Bo si\u0142y narodowe, potrzebne do obrony Ojczyzny, tkwi\u0105 w Narodzie, a nie b\u0119d\u0105 u Kr\u00f3la przechowywane. Wyci\u0105gn\u0105\u0107 je z Narodu potrafi tylko zgoda i harmonia Narodu i jego reprezentacji z w\u0142adz\u0105 wykonawcz\u0105. Niezale\u017cna w\u0142adza kr\u00f3lewska, jak j\u0105 jeden z oboz\u00f3w monarchistycznych propaguje, odbiera Narodowi odpowiedzialno\u015b\u0107 za integralno\u015b\u0107 Ojczyzny, a mog\u0142aby si\u0119 sama \u0142atwo znale\u017a\u0107 bez si\u0142 do jej obrony. Kto neguje Zwierzchni\u0105 w\u0142adz\u0119 Narodu i chce przesun\u0105\u0107 \u017ar\u00f3d\u0142o w\u0142adzy \u201ez Narodu na jednostk\u0119, ten podkopuje obronn\u0105 si\u0142\u0119 Narodu. Nasi monarchi\u015bci lepiej by zrobili, gdyby si\u0119 wzorowali na Konstytucji 3 maja. Nie rozumiej\u0105 oni \u017ar\u00f3d\u0142a z\u0142a w naszej dzisiejszej Ojczy\u017anie; nie widz\u0105, \u017ce wi\u0119kszo\u015b\u0107 Narodu, a szczeg\u00f3lnie u\u015bwiadomiona jego cz\u0119\u015b\u0107, du\u017co si\u0119 z naszych nieszcz\u0119\u015b\u0107 nauczy\u0142a i chce wsp\u00f3\u0142dzia\u0142a\u0107 przy rozbudowie naszej Ojczyzny, lecz \u017ce brak nam wybitnych jednostek, wolnych od skrajnej partyjno\u015bci, demagogii i osobistych ambicji, kt\u00f3re by umia\u0142y kierowniczo z Narodem wsp\u00f3\u0142pracowa\u0107. Ta wsp\u00f3\u0142praca si\u0119 nie zacie\u015bnia, lecz coraz bardziej rozlu\u017ania. Niepokoj\u0105cym objawem jest zanik zainteresowania si\u0119 Narodu i jego reprezentacji sprawami armii. Trzeba pilnowa\u0107, aby si\u0119 nasze wojsko poza wi\u0119kszo\u015bci\u0105 spo\u0142ecze\u0144stwa nie znalaz\u0142o. Powr\u00f3t armii do serc ca\u0142ego Narodu, a nie tylko jednego jego od\u0142amu, jest konieczny. Konkluduj\u0119, \u017ce w naszej sytuacji mi\u0119dzynarodowej, pe\u0142nej rosn\u0105cych niebezpiecze\u0144stw, musi nam wzgl\u0105d na’ utrzymanie naszej niepodleg\u0142o\u015bci dyktowa\u0107 naczeln\u0105 zasad\u0119 naszego ustroju pa\u0144stwowego, a t\u0105 zasad\u0105 jest, \u017ce sam Nar\u00f3d polski, \u017ar\u00f3d\u0142o wszelkiej si\u0142y narodowej, musi dzier\u017cy\u0107 Zwierzchni\u0105 w\u0142adz\u0119 w naszej Ojczy\u017anie i by\u0107 swoj\u0105 si\u0142\u0105 zbrojn\u0105. Spos\u00f3b wykonania tezy \u201ezbrojnego Narodu\u201d podlega, jak wszystko na \u015bwiecie, ewolucji. Pisze si\u0119 obecnie du\u017co o systemie milicyjnym, stawiaj\u0105c go czasami jako wy\u017csz\u0105 form\u0119 wykonania zasady \u201eNarodu pod broni\u0105\u201d. Dot\u0105d utrzymywa\u0142y wi\u0119ksze pa\u0144stwa o narodowym systemie zbrojnym swoje wojsko pokojowe, ow\u0105 przedni\u0105 stra\u017c i szko\u0142\u0119 zbrojnego Narodu, o charakterze wojska sta\u0142ego. W takim wojsku szkoli si\u0119 ca\u0142a zdatna m\u0142odzie\u017c jednorazowymi, d\u0142u\u017cszymi (np. dwuletnimi) okresami. System milicyjny rozk\u0142ada ten zwarty, jednorazowy okres szkolenia na kilka kr\u00f3tkich, (np. 3-miesi\u0119cznych) okres\u00f3w, roz\u0142o\u017conych na szereg (np. sze\u015b\u0107) lat. Ze zwartej szko\u0142y robi si\u0119 szereg lu\u017anych kurs\u00f3w. Zasadnicz\u0105 r\u00f3\u017cnic\u0105 obu system\u00f3w w wyniku pracy jest, \u017ce system wojska sta\u0142ego \u017co\u0142nierza wojskowo szkoli i wychowuje, podczas gdy system milicyjny \u017co\u0142nierza tylko szkoli, ale maj\u0105c charakter lu\u017anych kurs\u00f3w, wychowaniem zajmowa\u0107 si\u0119 nie mo\u017ce. Przy tym podkre\u015blam, \u017ce nie chodzi tu o specyficzne wychowanie wojskowe, o podci\u0105ganie m\u0142odzie\u017cy do osobnej kasty wojskowej, kt\u00f3rej teza \u201ezbrojnego Narodu\u201d nie zna. Chodzi tylko o zaszczepienie tych zasadniczych cn\u00f3t, kt\u00f3re o warto\u015bci ka\u017cdego obywatela stanowi\u0105, ale s\u0105 stokro\u0107 niezb\u0119dne dla \u017co\u0142nierza, nara\u017conego w boju na szczeg\u00f3lnie ci\u0119\u017ckie pr\u00f3by swej warto\u015bci moralnej. S\u0105 to opr\u00f3cz mi\u0142o\u015bci Ojczyzny, wierno\u015b\u0107 przysi\u0119dze, poczucie obowi\u0105zku i honoru, lojalno\u015b\u0107, zami\u0142owanie do prawdy, wstr\u0119t do k\u0142amstwa, ob\u0142udy i oszczerstwa. S\u0105 to cnoty kultury zachodniej, a obce kulturze wschodniej. O ile je rodzina i szko\u0142a w m\u0142odzie\u017c wla\u0107 potrafi\u0105, nie potrzebuje ju\u017c s\u0142u\u017cba wojskowa bra\u0107 tego zadania na siebie. Dyskusj\u0119 nad ewentualnym przyj\u0119ciem systemu milicyjnego u nas trzeba od\u0142o\u017cy\u0107 do chwili, kiedy si\u0119 u nas ca\u0142e spo\u0142ecze\u0144stwo tak kultur\u0105 zachodni\u0105 przejmie, \u017ce rodzina i szko\u0142a wychowaj\u0105 nam m\u0142odzie\u017c bez wyj\u0105tku w duchu tej kultury. Jak d\u0142ugo jednak jeszcze w du\u017cej mierze kultura wschodnia u nas pokutuje z jej wiaro\u0142omno\u015bci\u0105, k\u0142amstwem, perfidi\u0105 i nielojalno\u015bci\u0105, z jej zawodowym oszczerstwem i prowokacj\u0105, z jej teori\u0105 nie przeciwstawiania si\u0119 z\u0142u, jak d\u0142ugo w tocz\u0105cej si\u0119 u nas walce dw\u00f3ch kultur, kultura zachodnia ostatecznie nie zwyci\u0119\u017cy, tak d\u0142ugo nie nam my\u015ble\u0107 o u\u0142atwieniach systemu milicyjnego. W obecnych warunkach system milicyjny obni\u017cy\u0142by si\u0142y moralne naszej armii. Pr\u00f3by przej\u015bcia do systemu milicyjnego ju\u017c wprawdzie Polsk\u0119 we wschodnim kierunku przeskoczy\u0142y. Rosja sowiecka zorganizowa\u0142a po\u0142ow\u0119 swej armii wed\u0142ug systemu milicyjnego. Nie brakowa\u0142o jednak i tam g\u0142os\u00f3w przestrzegawczych. Ta kwestia wywo\u0142a\u0142a w Rosji liczne spory. A Rosja mo\u017ce sobie pr\u0119dzej pozwoli\u0107 na eksperymentowanie w sprawach wojskowych od nas. My, liczebnie s\u0142absi, musimy opiera\u0107 nasze plany obronne przede wszystkim na wysokiej sile moralnej zbrojnego Narodu. Innym sposobem szukania nowych dr\u00f3g w rozwi\u0105zaniu tezy ,,Narodu pod broni\u0105\u201d jest my\u015bl przerzucenia znaczniejszej cz\u0119\u015bci szkolenia wojskowego z wojska sta\u0142ego w drodze przysposobienia wojskowego\u201d na r\u00f3\u017cne zwi\u0105zki, do czego si\u0119 w pewnych ko\u0142ach politycznych zaznacza tendencja. G\u0142osiciele tej my\u015bli wysuwaj\u0105 przyk\u0142ad dzisiejszych Niemiec. Jednak Niemcy tylko dlatego swej m\u0142odzie\u017cy w armii sta\u0142ej nie szkol\u0105, bo im tego traktat Wersalski nie pozwala, a nie dlatego\u2019, \u017ceby szkolenie w zwi\u0105zkach za dostateczn\u0105 form\u0119 uwa\u017cali przygotowania narodu pod bro\u0144. Niemcy maj\u0105 taki zapas si\u0142, daj\u0105cych si\u0119 w czasie wojny uruchomi\u0107, \u017ce i dzisiaj s\u0105 gro\u017ane; by\u0142yby jeszcze jednak o wiele gro\u017aniejsze, gdyby wr\u00f3ci\u0142y do systemu si\u0142y zbrojnej narodowej ze sta\u0142\u0105 armi\u0105 pokojow\u0105. Te tendencje kryj\u0105 obok wady niedostateczno\u015bci wyszkolenia wojskowego, a w skutek tego obni\u017cenia warto\u015bci armii, drugie niebezpiecze\u0144stwo, mianowicie \u015bci\u0105gni\u0119cie naszej si\u0142y zbrojnej z toni narodowego na tory partyjne. Wiadomo bowiem, \u017ce pewne zwi\u0105zki, zajmuj\u0105ce si\u0119 przysposobieniem wojskowym, s\u0105 silnie zwi\u0105zane z osobami wybitnie politycznymi i stronnictwami, uprawiaj\u0105c jawn\u0105 polityk\u0119 osobisto- partyjn\u0105. Da\u0142 tego dow\u00f3d \u201eZwi\u0105zek strzelecki\u201d. Nale\u017cy armi\u0119 przed ewentualnym wykonaniem takich zamierze\u0144 jak najenergiczniej broni\u0107, zachowuj\u0105c dla si\u0142y zbrojnej pokojowej form\u0119 wojska sta\u0142ego. <\/p>\n\n\n\n

Nasza si\u0142a zbrojna jako narz\u0119dzie w\u0142adzy wykonawczej <\/strong><\/p>\n\n\n\n

Widzieli\u015bmy, jak zgubne skutki poci\u0105gn\u0119\u0142a za sob\u0105 w Polsce przedrozbiorowej niezawis\u0142o\u015b\u0107 wojska pokojowego i w\u0142adz wojskowych od w\u0142adzy wykonawczej. Dzi\u015b odnosi si\u0119 wra\u017cenie, \u017ce ten b\u0142\u0119dny ustr\u00f3j nie by\u0142 wynikiem demagogii, zwi\u0105zanej z jednym tylko okresem dziejowym, lecz skutkiem wrodzonego na\u0142ogu, kt\u00f3rego si\u0119 pozby\u0107 nie mo\u017cemy i kt\u00f3ry okres niewoli przedrzema\u0142. aby przy nowej sposobno\u015bci zn\u00f3w od\u017cy\u0107. Mimo jasnej wskaz\u00f3wki, danej nam przez Konstytucj\u0119 3 maja, nasze powstanie 1830\/1 zn\u00f3w si\u0119 b\u0142\u0105ka w tej wa\u017cnej sprawie, ustanawiaj\u0105c raz dyktatora wojskowego pod w\u0142adz\u0105 sejmu, to zn\u00f3w naczelnego wodza w \u0142onie rz\u0105du, nareszcie naczelnego wodza pod dyktatorsk\u0105 w\u0142adz\u0105 rz\u0105dow\u0105. Tak\u017ce pierwsze kroki Polski odrodzonej by\u0142y w tej sprawie pe\u0142ne niepewno\u015bci. Nasza tymczasowa (t zw. ma\u0142a) konstytucja z r. 1919 zatrzyma\u0142a dla Sejmu ustawodawczego jako w\u0142adzy suwerennej, opr\u00f3cz w\u0142adzy ustawodawczej, tak\u017ce naczelne obowi\u0105zki w\u0142adzy wykonawczej, ustanawiaj\u0105c Naczelnika Pa\u0144stwa i rz\u0105d jedynie wykonawcami uchwa\u0142 sejmowych tak w dziedzinie cywilnej, jak i wojskowej i pozostawiaj\u0105c tymczasem Naczelnika Pa\u0144stwa na stanowisku naczelnego wodza. By\u0142 to ustr\u00f3j tymczasowy, \u015brodek zapobiegawczy, aby nie zostawi\u0107 kraju bez jakiegokolwiek ustroju; – nikt si\u0119 zapewne na nim wzorowa\u0107 nie b\u0119dzie. Trzeba si\u0119 jednak i z jego b\u0142\u0119d\u00f3w uczy\u0107 i stwierdzi\u0107, \u017ce dobrym nie by\u0142. Sejm, jako cia\u0142o radz\u0105ce, by\u0142 instytucj\u0105 za ci\u0119\u017ck\u0105, aby cho\u0107 tylko w najwa\u017cniejszych kwestiach bra\u0107 na siebie funkcj\u0119 w\u0142adzy wykonawczej, szczeg\u00f3lnie w czasie wojny o granice Rzeczypospolitej. gdy si\u0119 nasuwa\u0142y co chwila sprawy polityczne pierwszorz\u0119dnej wagi, wi\u0105\u017c\u0105ce si\u0119 ze sytuacj\u0105 wojenn\u0105. Do tego z\u0142\u0105czenie urz\u0119du Naczelnika Pa\u0144stwa, jako zwierzchnika w\u0142adzy wykonawczej dla uchwal sejmowych, z funkcj\u0105 naczelnego wodza, wci\u0105ga\u0142o tego ostatniego w wir polityki. Naczelny w\u00f3dz, w stosunku do kt\u00f3rego Nar\u00f3d kieruje si\u0119 wzgl\u0119dami politycznymi, zale\u017cnymi od zapatrywa\u0144 politycznych, a nie wy\u0142\u0105cznie wzgl\u0119dami na jego czynno\u015b\u0107 wojskow\u0105, nie mo\u017ce wytworzy\u0107 jednolitego nastroju w armii, b\u0119d\u0105cej zbrojnym Narodem, wi\u0119c tym samym wyrazem uczu\u0107 wszystkich od\u0142am\u00f3w Narodu. Wystarczy stwierdzi\u0107, \u017ce te dwa b\u0142\u0119dy tkwi\u0105ce w tym przej\u015bciowym ustroju, cz\u0119sto dawa\u0142y si\u0119 niekorzystnie odczuwa\u0107, a drugi b\u0142\u0105d odbi\u0142 si\u0119 w pewnych fazach wojny wprost ujemnie na ustroju walcz\u0105cej armii. Nasza dzisiejsza Konstytucja z 17 marca zn\u00f3w niepewnie st\u0105pa i niestety jasno nie okre\u015bla stosunku armii do w\u0142adzy wykonawczej. Tw\u00f3rcy naszej Konstytucji mo\u017ce nie zrozumieli ca\u0142ej donios\u0142o\u015bci prostego wskazania Konstytucji 3 maja: \u201eWojsko powinno zostawa\u0107 ci\u0105gle pod pos\u0142usze\u0144stwem w\u0142adzy wykonawczej44, \u017ce go do Konstytucji 17 marca nie przej\u0119li, lub mo\u017ce by\u0107, \u017ce cz\u0119\u015b\u0107 autor\u00f3w \u015bwiadomie po drodze tego wskazania i\u015b\u0107 nie chcia\u0142a, a druga do tego wprawdzie ch\u0119\u0107 mia\u0142a, lecz zgodzi\u0142a si\u0119 w ko\u0144cu na niejasny kompromis. Dzisiejsza Konstytucja m\u00f3wi, \u017ce Prezydent Rzeczypospolitej, stoj\u0105cy na czele w\u0142adzy wykonawczej jest zarazem Najwy\u017cszym zwierzchnikiem si\u0142 zbrojnych Pa\u0144stwa, nie okre\u015blaj\u0105c atoli jego kompetencji i m\u00f3wi r\u00f3wnie\u017c, \u017ce minister spraw wojskowych odpowiada przed Sejmem za wszelkie sprawy kierownictwa wojskowego, nie m\u00f3wi\u0105c jednak r\u00f3wnocze\u015bnie, \u017ce jest wy\u0142\u0105cznym najwy\u017cszym dow\u00f3dc\u0105 wszystkich si\u0142 i os\u00f3b wojskowych w czasie pokoju. Mimo tej niejasno\u015bci, jodyn\u0105 logiczn\u0105 interpretacj\u0105 naszej Konstytucji jest ta, \u017ce armia pokojowa stoi ze wszystkimi swymi cz\u0119\u015bciami i osobami, bez \u017cadnego wyj\u0105tku pod rozkazem ministra spraw wojskowych jako swego najwy\u017cszego dow\u00f3dcy, a w drodze tego ministra konstytucyjnie pod pos\u0142usze\u0144stwem Prezydenta Rzeczypospolitej, jako Najwy\u017cszego Zwierzchnika si\u0142 zbrojnych Pa\u0144stwa. Logicznie wi\u0119c rzeczy bior\u0105c, nasza Konstytucja poddaje wszystkie osoby wojskowe bez wyj\u0105tku pod rozkazy ministra spraw wojskowych, jako cz\u0142onka w\u0142adzy wykonawczej. Trudno bowiem przypuszcza\u0107, aby Konstytucja bra\u0142a w rachub\u0119 jako ministra spraw wojskowych figuranta, gotowego nosi\u0107 odpowiedzialno\u015b\u0107 za osob\u0119 trzeci\u0105, przed nim nie odpowiedzialn\u0105. Jednak podobno bywa\u0142o ju\u017c w \u015bwiecie. \u017ce ministrem spraw wojskowych by\u0142 figurant, ta niejasno\u015b\u0107, wi\u0119c stwarza wobec 4-letniego sporu, kt\u00f3ry\u015bmy prze\u017cyli w sprawie problemu najwy\u017cszych w\u0142adz wojskowych i wobec naszego odwiecznego na\u0142ogu wy\u0142amywania wojska z pod w\u0142adzy wykonawczej. wreszcie wobec niejasno\u015bci, kt\u00f3r\u0105 pozostawia dekret z 6 sierpnia 1926 roku o najwy\u017cszych w\u0142adzach wojskowych, pomijaj\u0105cy milczeniem kwesti\u0119 poddania generalnego inspektora si\u0142 zbrojnych pod rozkazy ministra spraw wojskowych, niebezpiecze\u0144stwo stworzenia w armii drugiej hierarchii, niezale\u017cnej od ministra spraw wojskowych, hierarchii maj\u0105cej na czele generalnego inspektora si\u0142 zbrojnych, jako r\u00f3wnorz\u0119dnego prze\u0142o\u017conego z ministrem spraw wojskowych i od niego niezale\u017cnego. Od\u017cy\u0142aby wtedy smutnej pami\u0119ci niezale\u017cna bu\u0142awa. Nie mia\u0142aby ca\u0142ej w\u0142adzy wojskowej w r\u0119ku, jak przed rozbiorami, lecz dzieli\u0142aby j\u0105 z ministrem spraw wojskowych, co by jednak z\u0142a nie pomniejsza\u0142o. Minister spraw wojskowych mia\u0142by cz\u0119\u015b\u0107 w\u0142adzy i odpowiedzialno\u015b\u0107, a generalny inspektor si\u0142 zbrojnych drug\u0105 cz\u0119\u015b\u0107 w\u0142adzy bez odpowiedzialno\u015bci. Mog\u0142oby to prowadzi\u0107 do cichej walki o w\u0142adz\u0119, kt\u00f3ra by demagogii otworzy\u0142a wej\u015bcie do armii. Nie tylko mog\u0142aby armia zn\u00f3w si\u0119 sta\u0107, jak przed rozbiorami, narz\u0119dziem nacisku na w\u0142adz\u0119 wykonawcz\u0105 i przeszkod\u0105 w rz\u0105dzeniu, wi\u0119c przyczyn\u0105 wewn\u0119trznego zam\u0119tu i rozstroju, lecz opr\u00f3cz tego mog\u0142aby dwutorowo\u015b\u0107 w\u0142adzy wojskowej, zw\u0142aszcza wobec z\u0142o\u017conego sk\u0142adu naszego zawodowego korpusu oficerskiego, doprowadzi\u0107 do nowego roz\u0142amu w armii. Zreszt\u0105 tak\u017ce w czasie wojny musi naczelny w\u00f3dz by\u0107 pod pos\u0142usze\u0144stwem w\u0142adzy wykonawczej, wi\u0119c rz\u0105du. Przysz\u0142a wojna Polski nie b\u0119dzie \u0142atw\u0105 ekspedycj\u0105 w cudze kraje. To b\u0119d\u0105 ci\u0119\u017ckie zmagania w pobli\u017cu granicy Rzeczypospolitej. Aby zwyci\u0119\u017cy\u0107, trzeba b\u0119dzie coraz to nowe si\u0142y z Narodu i kraju wydobywa\u0107, bo dzisiejsze wojny ju\u017c nie dziel\u0105 si\u0119 na kr\u00f3tkie okresy bitew i d\u0142ugie okresy zastoju operacyjnego, lecz polegaj\u0105 na nieprzerwanym zu\u017cywaniu si\u0142. Te si\u0142y uruchamia\u0107 musi ca\u0142a w\u0142adza wykonawcza, ca\u0142y rz\u0105d, z\u0142o\u017cony z najlepszych m\u0119\u017c\u00f3w, kt\u00f3rych Ojczyzna posiada. W\u0142adza wykonawcza prowadzi wi\u0119c wojn\u0119; naczelny w\u00f3dz kieruje operacjami na froncie. Musi on mie\u0107 woln\u0105 r\u0119k\u0119 w swoim donios\u0142ym zakresie dzia\u0142ania; podporz\u0105dkowanie go w razie wojny pod bezpo\u015brednie rozkazy ministra spraw wojskowych zanadto by go kr\u0119powa\u0142o, on musi jednak by\u0107 pos\u0142uszny ca\u0142o\u015bci w\u0142adzy wykonawczej, t. j. rz\u0105dowi jako w\u0142adzy wojn\u0119 prowadz\u0105cej. Widzimy wi\u0119c, \u017ce i warunki wojenne jakiejkolwiek niezawis\u0142o\u015bci wojska i os\u00f3b wojskowych od w\u0142adzy wykonawczej nie znosz\u0105. Samo poddanie si\u0142y zbrojnej drog\u0105 ustawy konstytucyjnej lub zwyczajnej pod pos\u0142usze\u0144stwo w\u0142adzy wykonawczej jeszcze nie wystarcza, je\u017celi si\u0119 jej nie chroni od demagogii, kt\u00f3ra z niej czyni narz\u0119dzie niepewne, nie oddane wy\u0142\u0105cznie Narodowi. Konstytucji i w\u0142adzy wykonawczej, konstytucyjnie powo\u0142anej do rz\u0105dzenia, lecz jednostkom. Demagogia wkrad\u0142a si\u0119 do armii rzymskiej, wskutek masowego zaci\u0105g-ni\u0119cia do niej najemnik\u00f3w, nie czuj\u0105cych si\u0119 \u017co\u0142nierzami-obywatelami. Oni z\u0142amali ustr\u00f3j narodowy armii i uczynili z niej narz\u0119dzie, kt\u00f3rem jednostki obala\u0142y ustr\u00f3j republika\u0144ski pa\u0144stwa. Od najemnik\u00f3w u nas to niebezpiecze\u0144stwo nie grozi, bo ich do wojska nie zaci\u0105gamy, ale za to potrzebna jest nam ci\u0105g\u0142a troska ca\u0142ego Narodu, aby nasz zawodowy korpus oficerski od demagogii chroni\u0107. Wnikni\u0119cie demagogii do zawodowego korpusu oficerskiego stwarza dwa r\u00f3wnoleg\u0142e niebezpiecze\u0144stwa: ono wytwarza nieufno\u015b\u0107 og\u00f3\u0142u spo\u0142ecze\u0144stwa do wojska, kierowanego przez ten\u017ce korpus oficerski, rozlu\u017ania \u0142\u0105czno\u015b\u0107 mi\u0119dzy Narodem a swoj\u0105 \u201estra\u017c\u0105 przedni\u0105\u201di \u201eszko\u0142\u0105 obrony Ojczyzny”, os\u0142abiaj\u0105c przez to si\u0142\u0119 zbrojnego Narodu, a po drugie demagogia czyni armi\u0119 pokojow\u0105 niepewnym narz\u0119dziem w r\u0119ku w\u0142adzy wykonawczej, w jej spe\u0142nianiu zadania \u201estra\u017cy konstytucji”. To drugie r\u00f3wna si\u0119 zn\u00f3w w swych skutkach oddaniu jak ongi\u015b armii w r\u0119ce niezawis\u0142ego hetmana, nadu\u017cywaj\u0105cego jej demagogicznie dla przeciwstawiania si\u0119 w\u0142adzy wykonawczej. Wi\u0119c troska ca\u0142ego Narodu o zawodowy korpus oficerski jest nieodzown\u0105, a to tern bardziej, \u017ce jak widzieli\u015bmy, nasz korpus oficerski potrzebuje szczeg\u00f3lnej pieczo\u0142owito\u015bci. aby go jednoczy\u0107 na p\u0142aszczy\u017anie s\u0142u\u017cby og\u00f3lnonarodowej i konstytucyjnej, a nie dzieli\u0107 w kierunku jednostek. Trzeba podkre\u015bli\u0107, \u017ce wszyscy nasi ministrowie spraw wojskowych od r. 1919 do r. 1925 szli po linii jednoczenia. Trzeba te\u017c podnie\u015b\u0107 ogromne zas\u0142ugi dw\u00f3ch szef\u00f3w oddzia\u0142\u00f3w personalnych M. S. Wojsk., dw\u00f3ch pu\u0142kownik\u00f3w S. G., jednego b. Legionisty i Hallerczyka, drugiego b. Legionisty, kt\u00f3rzy sprawie jednoczenia korpusu oficerskiego oddawali si\u0119 ca\u0142\u0105 dusz\u0105. Trzeba r\u00f3wnie\u017c zaznaczy\u0107 wielkie zas\u0142ugi oficer\u00f3w francuskich w tym wzgl\u0119dzie D\u0105\u017cono do tego w kursach, gdzie poddawano wszystkich oficer\u00f3w nowej, jednolitej ocenie, niezale\u017cnej od przesz\u0142o\u015bci, d\u0105\u017cono do tego przez kwalifikowanie oficer\u00f3w do awansu w komisjach bezstronnych, bo z\u0142o\u017conych z oficer\u00f3w wszystkich odcieni, d\u0105\u017cono do tego wreszcie piel\u0119gnowaniem wsp\u00f3lnych tradycji z wojen polskich 1919 i 1920 w postaci \u015bwi\u0105t pu\u0142kowych i jednego og\u00f3lnego \u201e\u015bwi\u0119ta \u017co\u0142nierza\u201d dla ca\u0142ej armii. Idea jednoczenia czyni\u0142a do roku 1925 du\u017ce post\u0119py i znalaz\u0142a pi\u0119kny wyraz w manewrach naszej armii r. 1925, gdzie nasi oficerowie wobec wysokich wojskowych obcych pa\u0144stw, pracuj\u0105c wed\u0142ug jednej, jednolitej doktryny, rywalizowali ze sob\u0105 w zapale, by pokaza\u0107 \u015bwiatu, \u017ce Nar\u00f3d polski, najbardziej pokojowy ze wszystkich narod\u00f3w, ju\u017c jednak zorganizowa\u0142 swoje obronne si\u0142y narodowe, \u017ce nie pozwoli obni\u017ca\u0107 swojej powagi mi\u0119dzynarodowej i w danym razie sw\u0105 integralno\u015b\u0107 obroni\u0107 potrafi. Im bardziej si\u0119 jednak korpus oficerski \u0142\u0105czy\u0142, tym wi\u0119cej wysila\u0142y si\u0119 pewne partie i koterie polityczne, aby jego ostatecznemu zjednoczeniu na p\u0142aszczy\u017anie og\u00f3lnonarodowej przeszkodzi\u0107 i od\u015brodkowe wp\u0142ywy jednostek w armii utrzyma\u0107. Chodzi\u0142o o to, aby armia nie by\u0142a wy\u0142\u0105cznym narz\u0119dziem w\u0142adzy wykonawczej, lecz aby na wz\u00f3r smutnych tradycji przedrozbiorowych i inni armi\u0105 rozporz\u0105dza\u0107 mogli, dla wywierania nacisku na w\u0142adz\u0119 wykonawcz\u0105. U\u017cywano do podwa\u017cania jedno\u015bci w korpusie oficerskim r\u00f3\u017cnych \u015brodk\u00f3w, szczeg\u00f3lnie agitacji i oszczerstwa. Nar\u00f3d postanowi\u0142 w roku 1919, przez usta Sejmu ustawodawczego, z\u0142\u0105czenie oficer\u00f3w wszystkich odcieni w jeden korpus oficerski, wykluczaj\u0105c w przysz\u0142o\u015bci czynienie r\u00f3\u017cnic mi\u0119dzy r\u00f3\u017cnymi ich kategoriami. Nar\u00f3d by\u0142by m\u00f3g\u0142 inaczej stanowi\u0107m\u00f3g\u0142 pewne kategorie oficer\u00f3w z wojska wykluczy\u0107. Oficerowie do armii polskiej nieprzyj\u0119ci, byliby poszli s\u0142u\u017cy\u0107 Ojczy\u017anie w inny spos\u00f3b; s\u0142u\u017cba wojskowa nie jest jedyn\u0105 s\u0142u\u017cb\u0105 Ojczy\u017anie. Lecz spaczy\u0107 wol\u0119 Narodu i przyjmowa\u0107 oficer\u00f3w do armii z dobrodziejstwem ich p\u00f3\u017aniejszego szkalowania, wed\u0142ug chwilowej potrzeby politycznej, jest sposobem niebywa\u0142ym. Jest to jeden ze sposob\u00f3w etyki wschodniej. Kierownik zak\u0142adu przemys\u0142owego; kt\u00f3ry by si\u0119 ze zas\u0142u\u017conymi pracownikami w ten spos\u00f3b obchodzi\u0142, \u015bci\u0105gn\u0105\u0142by na siebie pogard\u0119 spo\u0142ecze\u0144stwa. A przecie\u017c ci oficerowie te\u017c si\u0119 zas\u0142u\u017cyli, bo przez dwa lata Ojczyzny bronili. Przysz\u0142a chwila, gdy zarzut austriacko\u015bci by\u0142 szczeg\u00f3lnie w modzie. A jednak jeden z naszych najwi\u0119kszych wodz\u00f3w i bohater\u00f3w narodowych, ks. J\u00f3zef Poniatowski, tak\u017ce w armii austriackiej s\u0142u\u017cy\u0142 i b\u0119d\u0105c pu\u0142kownikiem, w czasie sejmu czteroletniego, do armii polskiej przeszed\u0142, aby wobec \u015bci\u0105gaj\u0105cych si\u0119 nad Rzeczpospolit\u0105 chmur, Ojczyzny broni\u0107. Obecnie m\u00f3wi si\u0119, \u017ce ta kampania, a w jej skutkach zmiany personalne by\u0142y potrzebne, z powodu gro\u017aby faszystowskiego przewrotu w armii. Risum teneatis amici! Ju\u017c si\u0119 wi\u0119kszo\u015b\u0107 spo\u0142ecze\u0144stwa pozna\u0142a na sposobach praktykowanych na wschodzie, \u017ceby drugim to podsuwa\u0107, co si\u0119 samemu ma na sumieniu. Najsmutniejszym objawem jest, \u017ce ta ca\u0142a akcja odbywa\u0142a si\u0119 pod egid\u0105 patriotyzmu. W niczym si\u0119 nie mie\u015bci taki brak patriotyzmu, jak w pokrywaniu partyjnych cel\u00f3w p\u0142aszczykiem mi\u0142o\u015bci Ojczyzny. Wy\u0142om w armii, jako narz\u0119dziu w\u0142adzy wykonawczej, zrobiono, os\u0142abiaj\u0105c przez to przede wszystkim w\u0142adz\u0119 Prezydenta Rzeczypospolitej. I rzecz znamienna, \u017ce gdy zacz\u0119to bezpo\u015brednio potem szuka\u0107 sposobu, by w\u0142adz\u0119 Prezydenta Rzeczypospolitej wzmocni\u0107, nadaj\u0105c mu prawa rozwi\u0105zywania Izb ustawodawczych, przy tej sposobno\u015bci zapomniano zupe\u0142nie o drugim koniecznym wzmocnieniu jego w\u0142adzy, tj. \u017ceby armia sta\u0142a si\u0119 zupe\u0142nie pewnym narz\u0119dziem w\u0142adzy wykonawczej, wi\u0119c Prezydenta Rzeczypospolitej i ka\u017cdego konstytucyjnego rz\u0105du, bez wzgl\u0119du na jego sk\u0142ad i bez obawy, aby si\u0119 przy zmianie rz\u0105du jakiekolwiek trudno\u015bci w \u0142onie armii nie wy\u0142oni\u0142y. Przerwana praca jednoczenia korpusu oficerskiego na p\u0142aszczy\u017anie praworz\u0105dno\u015bci, wierno\u015bci przysi\u0119dze, s\u0142u\u017cby ca\u0142emu Narodowi i Konstytucji musi powr\u00f3ci\u0107, a\u017c nie doprowadzi do sta\u0142ej jedno\u015bci. Jest to warunkiem naszego istnienia. Ta czynno\u015b\u0107 potrzebuje po ostatnich, wstrz\u0105\u015bnieniach czasu, spokoju i odpowiednich warunk\u00f3w, aby si\u0119 rozwija\u0107 mog\u0142a. Jest obowi\u0105zkiem Narodu dopilnowanie, aby te warunki powr\u00f3ci\u0142y. Przede wszystkim trzeba chroni\u0107 armi\u0119 od niebezpiecze\u0144stwa nowego roz\u0142amu! Przyk\u0142ad zara\u017ca i wychowuje na\u015bladowc\u00f3w. Powt\u00f3rzenie smutnych wydarze\u0144 by\u0142oby nasz\u0105 zgub\u0105. Nie jeste\u015bmy w po\u0142o\u017ceniu Portugalii lub Meksyku, kt\u00f3re sobie armi\u0119 psu\u0107 mog\u0105, bo im od zewn\u0105trz nic nie zagra\u017ca. Z tego punktu widzenia niepokoj\u0105ce s\u0105 pewne g\u0142osy, kt\u00f3re za g\u0142o\u015bno chwal\u0105 \u015blepe pos\u0142usze\u0144stwo \u017co\u0142nierzy wobec oficer\u00f3w, podczas wypadk\u00f3w majowych. Jest to fakt warunkowo pomy\u015blny, pomy\u015blny o tyle, o ile si\u0119 przyjmie nie\u015bwiadomo\u015b\u0107 \u017co\u0142nierzy, \u017ce si\u0119 ich wbrew przysi\u0119dze prowadzi\u0142o. Regulaminy wojskowe wszystkich pa\u0144stw praworz\u0105dnych postanawiaj\u0105, \u017ce \u017co\u0142nierz ma zawsze i bezwarunkowo swego prze\u0142o\u017conego s\u0142ucha\u0107, z wyj\u0105tkiem jednego wypadku: je\u017celi go prze\u0142o\u017cony wyra\u017anie prowadzi wbrew z\u0142o\u017conej przysi\u0119dze. Wtedy nie wolno \u017co\u0142nierzowi s\u0142ucha\u0107! Wierno\u015b\u0107 przysi\u0119dze stoi ponad pos\u0142usze\u0144stwem. G\u0142oszenie \u015blepego pos\u0142uchu, nawet wbrew przysi\u0119dze, jest prac\u0105 dla tych, kt\u00f3rzy nie wykluczaj\u0105 ponownego u\u017cycia si\u0142y zbrojnej wbrew Konstytucji. Bo tylko wtedy z\u0142amanie przysi\u0119gi przez jednego prze\u0142o\u017conego, mo\u017ce 28 poci\u0105gn\u0105\u0107 tysi\u0105ce podw\u0142adnych wbrew Konstytucji. Tylko wtedy roz\u0142am w armii jest mo\u017cebny. Trzeba wi\u0119c przed takimi g\u0142osami przestrzec! W\u0142adz\u0119 wykonawcz\u0105, pa\u0144stwa mo\u017cna os\u0142abi\u0107 nie tylko przez uniezale\u017cnienie wojska, lub w\u0142adz wojskowych (niezawis\u0142a bu\u0142awa), lub przez wprowadzenie demagogii do armii (armia rzymska), mo\u017cna j\u0105 te\u017c os\u0142abi\u0107 przez dopuszczenie, obok armii, rozwoju formacji polityczno-wojskowych, nie stoj\u0105cych pod bezpo\u015brednim rozkazem rz\u0105du. W Polsce przedrozbiorowej mieli magnaci swoje hufce prywatne, kt\u00f3rymi na w\u0142adz\u0119 wykonawcz\u0105 naciskali. Tak\u017ce w pa\u0144stwach konstytucyjnych XIX. w. zjawiaj\u0105 si\u0119 – bezpo\u015brednio po wywalczeniu sobie przez Nar\u00f3d konstytucji – formacje politycznowojskowe. jako gwarancja, kt\u00f3r\u0105 monarcha, zasadniczo pos\u0105dzany o niech\u0119\u0107 do ustroju konstytucyjnego, daje Narodowi. Tak\u0105 rol\u0119 gra np. we Francji w tym czasie gwardia narodowa. Formacje polityczno-wojskowe w pa\u0144stwie o ustroju republika\u0144skim s\u0105 niedorzeczno\u015bci\u0105, – tak\u0105 sam\u0105 niedorzeczno\u015bci\u0105, jak\u0105 by\u0142y w Polsce przedrozbiorowej prywatne hufce magnat\u00f3w. Nie wiadomo przeciw komu one Nar\u00f3d chroni\u0107 maj\u0105, skoro Nar\u00f3d sam wi\u0119kszo\u015bci\u0105 g\u0142os\u00f3w o swoim losie rozstrzyga. Nastaje – wed\u0142ug charakterystyki jednego z polityk\u00f3w francuskich – ten stan rzeczy sprzeczny ze zdrowym rozs\u0105dkiem, \u017ce cz\u0119\u015b\u0107 obywateli rozporz\u0105dza dla wykonania swych praw obywatelskich g\u0142osem wyborczym, a druga g\u0142osem i karabinami. Rozw\u00f3j formacji wojskowo-politycznych musi przy ustroju republika\u0144skim pa\u0144stwa do og\u00f3lnej niepewno\u015bci politycznej w kraju prowadzi\u0107, tym bardziej \u017ce nigdy nie wiadomo przeciw komu si\u0119 te formacje ostatecznie zwr\u00f3c\u0105. Bywa\u0142o, \u017ce si\u0119 zwraca\u0142y nawet przeciw swym tw\u00f3rcom. Miarodajn\u0105 ocen\u0105 ich sk\u0142onno\u015bci, kt\u00f3re si\u0119 kiedy\u015b ujawni\u0107 mog\u0105, nie jest ich pocz\u0105tek, lecz ich sk\u0142ad. Napoleon, syn wielkiej rewolucji, z pewno\u015bci\u0105 zna\u0142 tajemnice uzbrajania ludu. On o\u015bwiadczy\u0142 w r. 1806 na posiedzeniu rady stanu, gdy chodzi\u0142o o powrotne powo\u0142anie do \u017cycia gwardii narodowej: \u201ePanowie, uzbrajaj\u0105c proletariat robi si\u0119 rewolucj\u0119, a uzbrajaj\u0105c klas\u0119 posiadaj\u0105c\u0105 zapobiega si\u0119 jej\u201d i stworzy\u0142 gwardi\u0119 narodow\u0105 z klas posiadaj\u0105cych. Istotnie, historia nas uczy, \u017ce rewolucje uliczne zawsze wychodzi\u0142y od proletariatu: bywa\u0142y te\u017c rewolucje z g\u00f3ry, lecz innego rodzaju: pa\u0142acowe i zamachy stanu. Faktycznie Francja nie mia\u0142a nigdy tyle rewolucji, co po okresie Napoleo\u0144skim, za czas\u00f3w rozwoju gwardii republika\u0144skiej. Lecz sk\u0142onno\u015bci tej\u017ce si\u0119 zmienia\u0142y zale\u017cnie od chwilowego jej sk\u0142adu. Zacz\u0119\u0142a sw\u0105 karier\u0119 przeciw czerwonemu sztandarowi, – a zako\u0144czy\u0142a j\u0105 po stronie komuny paryskiej 1871 r. Z tego punktu widzenia trzeba pilnowa\u0107 naszych zwi\u0105zk\u00f3w przysposobienia wojskowego, kt\u00f3re maj\u0105 prawo u\u017cywania broni do \u0107wicze\u0144. One staj\u0105 si\u0119 szkodliwe z chwil\u0105, gdy si\u0119 zamieniaj\u0105 na formacje polityczno- wojskowe, kt\u00f3re maj\u0105c przyst\u0119p do broni, mog\u0105 by\u0107 nadu\u017cywane do zbrojnego nacisku na w\u0142adz\u0119 wykonawcz\u0105. Ustawa o przysposobieniu wojskowym zosta\u0142a wniesiona do sejmu. Losy jej nie s\u0105 mi znane. Konieczno\u015bci\u0105 jest wykluczenie od przysposobienia wojskowego wszystkich zwi\u0105zk\u00f3w, kt\u00f3re si\u0119 organizuj\u0105 do wyst\u0105pie\u0144 polityczno-wojskowych. Zwi\u0105zek strzelecki da\u0142 tego dowody. Widzieli\u015bmy ju\u017c, \u017ce szkolenie Narodu pod bro\u0144 musi nadal pozosta\u0107 we wojsku sta\u0142em. Przysposobienie wojskowe jest tylko u\u0142atwieniem dla przysz\u0142ych \u017co\u0142nierzy. Nigdy by si\u0119 ono nie op\u0142aci\u0142o, za cen\u0119 tolerowania formacji politycznowojskowych kt\u00f3re by pod p\u0142aszczykiem przysposobienia wojskowego na w\u0142adz\u0119 wykonawcz\u0105 naciska\u0142y i ustr\u00f3j pa\u0144stwa os\u0142abia\u0142y. Wr\u00f3ciliby\u015bmy do czas\u00f3w przedrozbiorowych: na miejsce hufc\u00f3w magnackich, wesz\u0142yby uzbrojone zwi\u0105zki. <\/p>\n\n\n\n

Wp\u0142yw naszej polityki na tworzenie si\u0142 obronnych pa\u0144stwa <\/strong><\/p>\n\n\n\n

Samo przygotowanie Narodu, aby w razie zagro\u017cenia Ojczyzny pod broni\u0105 stan\u0105\u0142, nie stanowi jeszcze silnej obrony narodowej. 0 sile obronnej rozstrzyga opr\u00f3cz tego zapas si\u0142 moralnych, fizycznych i materialnych nagromadzonych w Narodzie i pa\u0144stwie. Nar\u00f3d jest tern silniejszy, im wi\u0119cej tych si\u0142 w razie potrzeby uruchomi\u0107 potrafi. Tylko dobra polityka narodowa mo\u017ce zapas si\u0142 obronnych powi\u0119ksza\u0107; z\u0142a polityka zu\u017cywa si\u0142y narodowe na tarcia wewn\u0119trzne w pa\u0144stwie, wi\u0119c ich na cele obrony narodowej gromadzi\u0107 nie mo\u017ce. Polityka wewn\u0119trzna pa\u0144stwa spokojna, wykazuj\u0105ca ci\u0105g\u0142o\u015b\u0107, trwa\u0142o\u015b\u0107, d\u0105\u017c\u0105ca konsekwentnie do jasnego celu, rozmna\u017ca si\u0142y obronne, polityka eksperyment\u00f3w, skok\u00f3w politycznych, szerzenie fermentu przez uprawianie czczej demagogii, polityka nie rzeczowa, lecz skrajnie partyjna i osobistych ambicji zu\u017cywa si\u0142y narodowe na cele uboczne, wi\u0119c ich na cele obrony zbierak nie mo\u017ce. Pierwszym warunkiem ci\u0105g\u0142o\u015bci naszej polityki narodowej, jest niezachwiane trzymanie si\u0119 zasady, \u017ce na obszarze Polski sam Nar\u00f3d polski jest suwerennym w\u0142adc\u0105, wed\u0142ug fundamentalnej tezy, od kt\u00f3rej nasza Konstytucja w swym wst\u0119pie wysz\u0142a, m\u00f3wi\u0105c, \u201eMy, Nar\u00f3d Polski\u2026\u201d. Jest naszym obowi\u0105zkiem, dok\u0142ada\u0107 starania, aby nasze mniejszo\u015bci narodowe dobrze si\u0119 rozwija\u0142y, aby by\u0142y zadowolone, lecz pod warunkiem, \u017ce nie b\u0119d\u0105 pr\u00f3bowa\u0142y czyni\u0107 wy\u0142omu w udzielnej w\u0142adzy Narodu polskiego. Dalszym warunkiem sta\u0142o\u015bci naszej polityki jest unikanie podwa\u017cania jej fundamentalnych podstaw, tj. naszego ustroju pa\u0144stwowego. Nasz ustr\u00f3j pa\u0144stwowy musi podlega\u0107 naturalnej, historycznej ewolucji, ale nie sta\u0107 pod niepewno\u015bci\u0105 eksperyment\u00f3w’ i szukania nowych dr\u00f3g. Zmiana ustroju. nie wynikaj\u0105ca z naturalnego rozwoju Narodu, lecz ze sztucznej agitacji w du\u017cej cz\u0119\u015bci nie opieraj\u0105cej si\u0119 na faktycznych za\u0142o\u017ceniach, lecz na ba\u0142amuceniu mniej u\u015bwiadomionej cz\u0119\u015bci spo\u0142ecze\u0144stwa, do wzmocnienia si\u0142 Narodu prowadzi\u0107 nie mo\u017ce. Przeciwnie, ona musi prowadzi\u0107 do nowego zawodu, rozgoryczenia i nowego fermentu. Stopniowe ulepszanie naszego ustroju pa\u0144stwowego przyczyni si\u0119 do konsolidacji naszej polityki wewn\u0119trznej, a przez to do rozrostu si\u0142 narodowych, lecz w atmosferze sztucznego zohydzania naszych fundamentalnych instytucji, musi si\u0119 sta\u0107 nasza polityka wewn\u0119trzna coraz niespokojniejsz\u0105 i wywo\u0142ywa\u0107 wewn\u0119trzne tarcia, zu\u017cywaj\u0105ce nowo tworz\u0105ce si\u0119 si\u0142y narodowe Dzisiejsze wojny wystawiaj\u0105 na pr\u00f3b\u0119 nie tylko si\u0142y moralne samej armii frontowej. lecz si\u0142y moralne ca\u0142ego Narodu Skutki wojny wciskaj\u0105 si\u0119 pod ka\u017cd\u0105 strzech\u0119 i do wn\u0119trza \u017cycia rodzinnego. Si\u0142a moralna ka\u017cdej rodziny jest wystawiona na najwi\u0119ksze pr\u00f3by. Tylko r\u00f3wnowaga si\u0142 moralnych Narodu i silnie wyrobiony duch jedno\u015bci daj\u0105 gwarancj\u0119, \u017ce si\u0119 Nar\u00f3d w czasie d\u0142ugiej wojny nie za\u0142amie. Ta konieczna r\u00f3wnowaga si\u0142 moralnych wymaga, aby Nar\u00f3d nie zostawia\u0142 nieza\u0142atwionymi zasadniczych kwestii socjalnych, wywo\u0142uj\u0105cych ferment i dziel\u0105cych. Zdarza\u0142o si\u0119 w dawniejszych czasach, \u017ce rz\u0105dy autokratyczne chwyta\u0142y si\u0119 \u015brodka wywo\u0142ywania wojny, dla odwracania uwagi ludno\u015bci od socjalnych trudno\u015bci wewn\u0105trz pa\u0144stwa. Taka taktyka by\u0142aby dzi\u015b dla obronno\u015bci Narodu zab\u00f3jcz\u0105. W czasach, gdy wojny ca\u0142y Nar\u00f3d na najwi\u0119ksze napi\u0119cie si\u0142 wystawiaj\u0105, grozi\u0142yby nieza\u0142atwione na czas zagadnienia socjalne wybuchem w czasie wojny i z\u0142amaniem si\u0142y obronnej Narodu. Polityka pa\u0144stwa nie powinna wi\u0119c aktualnych zagadnie\u0144 socjalnych odk\u0142ada\u0107, rzucaj\u0105c je na pastw\u0119 demagogii, lecz je zgodnie z rzeczywistymi potrzebami kraju za\u0142atwia\u0107. Do tego rodzaju zagadnie\u0144 nale\u017cy np. u nas sprawa rolna, kt\u00f3ra ludno\u015bci w\u0142o\u015bcia\u0144skiej, a wi\u0119c wi\u0119kszo\u015bci obro\u0144c\u00f3w Ojczyzny dotyczy. Trzeba j\u0105 uwolni\u0107 od tego, co na niej jest demagogi\u0105, a demagogii na niej jest du\u017co, ho przysz\u0142a de nas owiana ‘wiatrem wschodnim, ale nie odk\u0142ada\u0107 za\u0142atwienia tej cz\u0119\u015bci, kt\u00f3ra wynika z realnej potrzeby, z obecnych stosunk\u00f3w etnograficznych i ekonomicznych pa\u0144stwa. Przy tym trzeba wytworzy\u0107 takie stosunki rolnicze, kt\u00f3re by aprowizacji naszej armii i naszego przemys\u0142u w razie wojny odpowiada\u0142y, bo wojenna, aprowizacja zbo\u017cowa musi si\u0119 w ca\u0142o\u015bci wy\u0142\u0105cznie na kraju opiera\u0107. Po za\u0142atwieniu potrzebnej cz\u0119\u015bci kwestii rolnej, jej druga cz\u0119\u015b\u0107, demagogiczna, wnet sama z porz\u0105dku dziennego spadnie. Za\u0142atwienie sprawy rolnej i innych podobnych zagadnie\u0144 wzmocni znacznie nasz\u0105 obronno\u015b\u0107, stwarzaj\u0105c nie tylko r\u00f3wnowag\u0119 si\u0142 moralnych, ale wzmacniaj\u0105c te\u017c ducha jedno\u015bci w Narodzie. W dzisiejszych bitwach duch jedno\u015bci jest jeszcze wa\u017cniejszym czynnikiem, ni\u017c odwaga jednostek. W nim le\u017cy g\u0142\u00f3wna tajemnica powodzenia. Polityka, kt\u00f3ra atmosfer\u0119 zgody w pa\u0144stwie wytwarza, polityka opieraj\u0105ca si\u0119 na wsp\u00f3\u0142pracy z Narodem, wyrabia ducha jedno\u015bci; polityka wywo\u0142uj\u0105ca ci\u0105g\u0142e spory podtrzymuje nasz wrodzony na\u0142\u00f3g, kt\u00f3ry ju\u017c ras nas zgubi\u0142, t. j. niesforno\u015b\u0107. Problem wzmocnienia si\u0142 fizycznych Narodu wi\u0105\u017ce si\u0119 przede wszystkie z liczb\u0105 ludno\u015bci zamieszka\u0142ej w granicach kraju. Ludno\u015b\u0107 si\u0119 u nas dostatecznie rozmna\u017ca, chodzi wi\u0119c o ekonomiczne d\u017awigni\u0119cie kraju tak. aby emigracja sta\u0142a si\u0119 zbyteczn\u0105 i ca\u0142y przyrost ludno\u015bci m\u00f3g\u0142 w kraju po-zostawa\u0107. Wobec liczebno\u015bci naszych s\u0105siad\u00f3w jest jednym z naszych zasadniczych problem\u00f3w, aby\u015bmy wnet wzro\u015bli do 50-milionowego Narodu w granicach kraju. Do tego potrzeba podniesienia nie tylko naszej produkcji rolnej, ale te\u017c naszego przemys\u0142u, aby przyrost ludno\u015bci nie tylko wy\u017cywi\u0107, ale mu da\u0107 zarobek. Z tym problemem wi\u0105\u017ce si\u0119 bezpo\u015brednio wzmocnienie materialnych si\u0142 naszej obrony. W dzisiejszych warunkach tkwi\u0105 one w pierwszej linii w przemy\u015ble, a dopiero w drugiej linii w rolnictwie. Wynika to po prostu st\u0105d, \u017ce w dzisiejszych wojnach narz\u0119dzia wojenne ogromn\u0105 graj\u0105 rol\u0119, – a tych dostarcza przemys\u0142, nie rolnictwo. Mo\u017ce by\u0107, \u017ce pa\u0144stwa rolnicze s\u0105 socjalnie silniejsze, lecz materialna si\u0142a obronna pa\u0144stwa zale\u017cy bezpo\u015brednio od rozwoju przemys\u0142u pokojowego. Przemys\u0142 wojenny nie da si\u0119 zmobilizowa\u0107, je\u017celi nie znajdzie oparcia o silnie rozga\u0142\u0119ziony przemys\u0142 pokojowy. Ju\u017c sama kwestia wyszkolonych pracownik\u00f3w nie da si\u0119 bez tego pomy\u015blnie za\u0142atwi\u0107. Dla wzmocnienia fizycznych i materialnych si\u0142 obronnych powinna polityka rozw\u00f3j naszego przemys\u0142u jak najbardziej popiera\u0107, a opr\u00f3cz tego stara\u0107 si\u0119 o podniesienie naszej produkcji rolnej. Samo stopniowe wzmacnianie si\u0142 obronnych Narodu przez dobr\u0105 polityk\u0119 wewn\u0119trzn\u0105 nie wystarczy, je\u017celi polityka zagraniczna takich warunk\u00f3w nie stworzy, aby Nar\u00f3d w razie ataku na ca\u0142o\u015b\u0107 kraju nie znalaz\u0142 si\u0119 w sytuacji przerastaj\u0105cej jego si\u0142y. Przede wszystkim wi\u0119c w naszych warunkach powinna by\u0107 polityka zagraniczna daleko patrz\u0105ca i wobec codziennych fluktuacji nigdy nie traci\u0107 z oka tej chwili, kiedy Nar\u00f3d mo\u017ce by\u0107 zmuszony stan\u0105\u0107 do swej obrony. Dla tej chwili musi nam polityka zagraniczna stworzy\u0107 warunki, kt\u00f3re by nam dawa\u0142y szanse powodzenia. Trzeba by poruszy\u0107 ca\u0142y splot interes\u00f3w europejskich, gdyby si\u0119 chcia\u0142o podda\u0107 rozwa\u017caniu wszystko, co na stworzenie korzystnych warunk\u00f3w mi\u0119dzynarodowych dla naszej obrotny wp\u0142yn\u0105\u0107 mo\u017ce. Nie o to tu chodzi. Istniej\u0105 jednak dla ka\u017cdego narodu wielko\u015bci sta\u0142e, pewniki, kt\u00f3rych w sprawach polityki zagranicznej z oka spuszcza\u0107 nie powinien. Te pewniki, w odniesieniu do przygotowania naszej obrony narodowej warto sobie przypomnie\u0107. Musi by\u0107 przede wszystkim fundamentaln\u0105 zasad\u0105 ka\u017cdego Narodu, kt\u00f3ry chce mie\u0107 powa\u017canie na terenie mi\u0119dzynarodowym, \u017ce si\u0119 ziemi\u0105 rodzinn\u0105 pod \u017cadnym warunkiem nie frymarczy. Ziemia le\u017c\u0105ca w granicach Ojczyzny jest \u015bwi\u0119t\u0105. Jest obowi\u0105zkiem Narodu bronienie ka\u017cdej jej pi\u0119dzi tak samo, jak ca\u0142o\u015bci kraju. Jestem przekonany, \u017ce \u017caden Polak o odst\u0105pieniu lub zamianie ziemi ojczystej nie my\u015bli, ale samo poruszanie tej kwestii przez cudzoziemc\u00f3w w obecno\u015bci Polak\u00f3w (jak np. kwestii zamiany Pomorza) jest niedopuszczalne i powinno doznawa\u0107 natychmiastowej nale\u017cytej odprawy. Im dra\u017cliwszy jest Nar\u00f3d na ten temat, tern integralniejsze s\u0105 jego si\u0142y moralne. Zewn\u0119trzna polityka Polski musi by\u0107 woln\u0105 od wszelkich wp\u0142yw\u00f3w zagranicznych, tak oficjalnych, jak podziemnych. Polska musi prowadzi\u0107 tylko swoj\u0105, polsk\u0105 polityk\u0119, a nigdy \u015bwiadomie lub nie\u015bwiadomie polityki innego pa\u0144stwa. Wiemy, w jakim stopniu, w okresie rozbiorowym rz\u0105dy cudzych mocarstw, korzystaj\u0105cych a wewn\u0119trznej bezw\u0142adno\u015bci Polski, do jej zguby si\u0119 przyczyni\u0142y. Dzisiejsza Polska jest silniejsz\u0105. Tak jawnie inni u niej gospodarowa\u0107 nie mog\u0105. Za to mo\u017cna cz\u0119sto u nas natrafia\u0107 na \u015blady podziemnych wp\u0142yw\u00f3w zagranicznych, kt\u00f3re w swych skutkach s\u0105 r\u00f3wnic szkodliwe, jak jawne. Przy tym jest rzecz\u0105 oboj\u0119tn\u0105, czy te wp\u0142ywy uwydatniaj\u0105 si\u0119 przez oddzia\u0142ywanie tajnych zwi\u0105zk\u00f3w, czy jednostek na sfery polityczne i spo\u0142ecze\u0144stwo. Niekorzystnym objawem jest u nas. \u017ce si\u0119 jeszcze zanadto naszych polityk\u00f3w wed\u0142ug tego ocenia, jak s\u0105 na terenie mi\u0119dzynarodowym widziani, zapominaj\u0105c, \u017ce to jest w\u0105tpliwym kryterium odno\u015bnie do ich zdolno\u015bci nie ulegania wp\u0142ywom cudzej polityki. Ochroni\u0107 przed szkodliwymi wp\u0142ywami cudzej polityki mo\u017ce nas tylko moralna integralno\u015b\u0107 spo\u0142ecze\u0144stwa. wyra\u017caj\u0105ca si\u0119 w nieufno\u015bci do podszept\u00f3w, kt\u00f3rych \u017ar\u00f3de\u0142 nie jest si\u0119 pewnym i w nie znoszeniu pod \u017cadnym warunkiem na publicznych stanowiskach ludzi, o kt\u00f3rych wysokiej warto\u015bci i moralnej niezale\u017cno\u015bci nie jest si\u0119 przekonanym. Nie nale\u017cy obarcza\u0107 naszej polityki zagranicznej dawnymi orientacjami z wojny \u015bwiatowej, kt\u00f3re wychodzi\u0142y z za\u0142o\u017ce\u0144 ju\u017c dzisiaj nieaktualnych, wi\u0119c obecnie ju\u017c istnie\u0107 nie powinny, a mimo to wci\u0105\u017c jeszcze u nas pokutuj\u0105. Mamy jeszcze \u015bwie\u017co w wspomnieniu owe dwie wzajemnie zwalczaj\u0105ce si\u0119 orientacje: szeroko i w\u0105skotorow\u0105. One jeszcze dzi\u015b sw\u00f3j cichy \u017cywot w spo\u0142ecze\u0144stwie wiod\u0105, aby si\u0119 przy r\u00f3\u017cnych sposobno\u015bciach na nowo budzi\u0107. Te orientacje, kt\u00f3re s\u0105 dzisiaj niczym innym, jak szkodliwym uprzedzeniem, utrudniaj\u0105 nam znalezienie w\u0142a\u015bciwej drogi. Trzeba je w interesie naszej polityki obronnej z\u0142o\u017cy\u0107 jak najpr\u0119dzej do grobu i kierowa\u0107 si\u0119 nadal wy\u0142\u0105cznie dzisiejszymi potrzebami. W obecnej sytuacji Polski, po\u0142o\u017conej mi\u0119dzy dwoma bardzo silnymi s\u0105siadami, jest jej atutem na terenie mi\u0119dzynarodowym, \u017ce mocarstwom zachodnim (Francji, Anglii i W\u0142ochom) na jej utrzymaniu nie- tylko przy \u017cyciu, ale te\u017c przy takiej sile zale\u017ce\u0107 powinno, aby by\u0142a w stanie sw\u0105 ca\u0142o\u015b\u0107 ka\u017cdego czasu obroni\u0107. Mocarstwa zachodnie musz\u0105 zdawa\u0107 sobie z tego spraw\u0119. \u017ce nowy rozbi\u00f3r Polski mi\u0119dzy swych s\u0105siad\u00f3w utrwali\u0142by na d\u0142ugi czas przyja\u017a\u0144 niemiecko-rosyjsk\u0105. przyja\u017a\u0144 nierozerwaln\u0105, bo -pojon\u0105 jak ongi\u015b wsp\u00f3ln\u0105 zbrodni\u0105 i jej skutkami. Ta przyja\u017a\u0144 dw\u00f3ch mocarstw, po\u0142\u0105czonych wsp\u00f3ln\u0105 granic\u0105, nie nara\u017con\u0105 na jakiekolwiek zagro\u017cenie ze strony trzeciego mocarstwa, dawa\u0142aby Niemcom zupe\u0142nie woln\u0105 r\u0119k\u0119 na zachodzie, nad Renem i w Alpach, a Rosji na wschodzie, w Azji. Ta sytuacja dotkn\u0119\u0142aby na zachodzie najbezpo\u015bredniej Francj\u0119, ale tak\u017ce – chocia\u017c w mniejszym stopniu – Angli\u0119 i W\u0142ochy. Dalsza strefa bezpiecze\u0144stwa Anglii si\u0119ga bowiem tak\u017ce – mimo jej po\u0142o\u017cenie wyspowe – w dzisiejszych warunkach wojennych a\u017c po Ren. Odci\u0105\u017cenie za\u015b Rosji w Europie i danie jej mo\u017cno\u015bci zupe\u0142nego przerzucenia swego punktu ci\u0119\u017cko\u015bci w kierunku polityki azjatyckiej da\u0142oby si\u0119 we znaki Anglii, maj\u0105cej na terenie azjatyckim du\u017co sprzecznych z Rosj\u0105 interes\u00f3w. Z powy\u017cszego wynika, \u017ce Polska jest dla mocarstw zachodnich czynnikiem r\u00f3wnowagi, ale \u017ce si\u0119 te mocarstwa – stosownie do swych odmiennych interes\u00f3w – na jej spos\u00f3b wywi\u0105zywania si\u0119 z tej roli r\u00f3\u017cnie zapatruj\u0105. Dla Francji – nie maj\u0105cej zasadniczo sprzecznych interes\u00f3w politycznych z Rosj\u0105, ale licz\u0105cej si\u0119 powa\u017cnie z Niemcami – jeste\u015bmy czynnikiem str\u00f3\u017cuj\u0105cym wsp\u00f3lnie z ni\u0105 pokojowi mi\u0119dzy Renem a Wis\u0142\u0105; dla Anglii. stoj\u0105cej dzi\u015b bezpo\u015bredniej pod niebezpiecze\u0144stwem agresywnej polityki rosyjskiej w Azji ni\u017c pod zagro\u017ceniem przez Niemcy na zachodzie, przewa\u017ca rola Polski jako czynnika mog\u0105cego hamowa\u0107 agresywno\u015b\u0107 polityki rosyjskiej w Azji; W\u0142ochy wreszcie, kt\u00f3re by ci\u0119\u017car Niemiec dopiero po przy\u0142\u0105czeniu do nich Austrii odczuwa\u0107 zacz\u0119\u0142y, i nie maj\u0105ce sprzecznych interes\u00f3w politycznych z Rosj\u0105, s\u0105 zainteresowane po prostu w samym fakcie naszego istnienia. Ta r\u00f3\u017cnica w pojmowaniu naszej roli jako czynnika r\u00f3wnowagi politycznej, znajduje sw\u00f3j wyraz w dzisiejszych traktatach gwarancyjnych. Wiadomo, \u017ce og\u00f3lny traktat gwarancyjny, daj\u0105cy wszystkim cz\u0142onkom Ligi Narod\u00f3w pe\u0142ne i r\u00f3wne zabezpieczenie, dot\u0105d do skutku nie doszed\u0142 i \u017ce jego losy s\u0105 w\u0105tpliwe, \u017ce natomiast mocarstwa zachodnie zagwarantowa\u0142y sobie w pakcie re\u0144skim (Locarno), wsp\u00f3lnie z Niemcami, wzajemnie spok\u00f3j nad Renem, wi\u0119c w zachodniej Europie. Pakt re\u0144ski na wsch\u00f3d do nas nie si\u0119ga, ale Francja sama, nasza wierna sojuszniczka, wyci\u0105ga ponad pakt, re\u0144ski, w osobnym traktacie gwarancyjnym francusko-polskim (Locarno), sw\u0105 r\u0119k\u0119 na wsch\u00f3d do nas, uwypuklaj\u0105c tym samym nasze znaczenie mi\u0119dzynarodowe, inko czynnika pokoju, stoj\u0105cego na stra\u017cy dzisiejszego stanu posiadania w p\u00f3\u0142nocnej Europie. Nie tu miejsce, by to zagadnienie dalej rozwija\u0107. To, co powiedzia\u0142em wystarczy, \u017ceby zrozumie\u0107, jak wa\u017cnym jest dla nas warunek, aby\u015bmy wobec r\u00f3\u017cnych r\u00f3l politycznych, kt\u00f3re z Polsk\u0105 wi\u0105za\u0107 mo\u017cna, naszej w\u0142asnej, polskiej linii post\u0119powania polskiego punktu widzenia nigdy nie opuszczali. W okresie rozbiorowym b\u0142\u0105ka\u0142a si\u0119 ze zgub\u0105 dla nas opinia spo\u0142ecze\u0144stwa mi\u0119dzy dwoma orientacjami: wschodni\u0105 i zachodni\u0105; tak\u017ce podczas wojny \u015bwiatowej istnia\u0142y dwie podobne orientacje; obecnie nadszed\u0142 czas, aby spo\u0142ecze\u0144stwo odwr\u00f3ci\u0142o si\u0119 od wszelkich orientacji, przesta\u0142o b\u0142\u0105ka\u0107 si\u0119 w nie\u015bwiadomo\u015bci i przenios\u0142o swoje my\u015bli i d\u0105\u017cenia na wy\u0142\u0105cznie polsk\u0105 lini\u0119 polityczn\u0105, t\u0105, kt\u00f3ra naszym obecnym interesom zawodowym odpowiada i kt\u00f3ra jest w stanie da\u0107 nam gwarancj\u0119, \u017ce naszej ca\u0142o\u015bci na szwank nie narazi. Na po\u0142udnie od nas le\u017cy strefa wp\u0142yw\u00f3w politycznych ma\u0142ej Ententy. \u015acis\u0142y zwi\u0105zek Polski z ma\u0142\u0105 Entent\u0105 daje ka\u017cdej stronie w razie potrzeby dost\u0119p do drugiego morza. Jest to fakt o wielkiej donionios\u0142o\u015bci, o kt\u00f3rym trzeba pami\u0119ta\u0107. Mamy z ma\u0142\u0105 Entent\u0105 \u0142\u0105czno\u015b\u0107, przede wszystkim przez nasz sojusz z Rumun j\u0105 i przez przyja\u017a\u0144, kt\u00f3ra nas z tamtymi jej cz\u0142onkami wi\u0105\u017ce. M\u00f3wi\u0142em, \u017ce musimy d\u0105\u017cy\u0107, by si\u0119 z czasem rozr\u00f3\u015b\u0107 do 50-miljonowego Narodu w granicach kraju. Potrzeba na to czasu. Lecz obecnie mo\u017cna ten postulat zast\u0105pi\u0107 coraz silniejszym zacie\u015bnieniem w\u0119z\u0142\u00f3w z Czechos\u0142owacj\u0105. Razem mog\u0105 oba narody tworzy\u0107 poka\u017any blok w p\u00f3\u0142nocnym \u015brodku Europy, z kt\u00f3rem si\u0119 ka\u017cde mocarstwo b\u0119dzie musia\u0142o powa\u017cnie liczy\u0107. Jest rzecz\u0105 zrozumia\u0142\u0105, \u017ce t\u0105 polityk\u0119 nam utrudniaj\u0105 wspomnienia wydarze\u0144 z r. 1919 na \u015al\u0105sku Cieszy\u0144skim, lecz obecnie, kiedy nasze granice s\u0105 ustalone, trzeba wy\u0142\u0105cznie patrze\u0107 w przysz\u0142o\u015b\u0107. Tak\u017ce Czechos\u0142owacja przyjdzie do zgodnego przekonania, \u017ce w \u015bcis\u0142ej politycznej \u0142\u0105czno\u015bci z Polsk\u0105 tkwi lepsze jej zabezpieczenie, ni\u017c w nadziei oparcia o Rosj\u0119, kt\u00f3ra by si\u0119 wobec zmienionych warunk\u00f3w prawdopodobnie okaza\u0142a z\u0142udn\u0105. Tyle o polityce w zwi\u0105zku z tworzeniem naszych si\u0142 obronnych. Natomiast nie mog\u0119 si\u0119 tutaj nad technicznym przygotowaniem tych si\u0142 rozwodzi\u0107, nie tylko z powodu obszerno\u015bci tej kwestii, ale te\u017c z powodu jej, w du\u017cej cz\u0119\u015bci, tajnego charakteru. <\/p>\n\n\n\n

Zako\u0144czenie <\/strong><\/p>\n\n\n\n

Poznali\u015bmy, \u017ce chc\u0105c przygotowa\u0107 siln\u0105 obron\u0119 narodow\u0105 i utrzyma\u0107 praworz\u0105dno\u015b\u0107 w pa\u0144stwie, musimy spe\u0142ni\u0107 nast\u0119puj\u0105ce warunki: Nasz ustr\u00f3j pa\u0144stwowy musi si\u0119 wywodzi\u0107 ze zwierzchniej w\u0142adzy Narodu Polskiego i jego odpowiedzialno\u015bci za ca\u0142o\u015b\u0107 kraju. Nie wolno sk\u0142ada\u0107 tej odpowiedzialno\u015bci na od\u0142am spo\u0142ecze\u0144stwa lub jednostk\u0119. Armi\u0105 polsk\u0105 musi by\u0107 Nar\u00f3d pod broni\u0105. Wojsko pokojowe, b\u0119d\u0105ce przedni\u0105 stra\u017c\u0105 zbrojnego Narodu i szko\u0142\u0105 obrony Ojczyzny, musi odpowiada\u0107 zasadom wojska sta\u0142ego. Ono musi by\u0107 zwi\u0105zane ze wszystkimi warstwami Narodu i by\u0107 jego obrazem. To wojsko, b\u0119d\u0105ce te\u017c stra\u017c\u0105 Konstytucji, musi sta\u0107 w zupe\u0142no\u015bci i bez wyj\u0105tku dla jakiejkolwiek osoby pod rozkazami w\u0142adzy wykonawczej. Nar\u00f3d powinien je sw\u0105 trosk\u0105 otacza\u0107 i od demagogii chroni\u0107, aby s\u0142u\u017cy\u0142o, w my\u015bl z\u0142o\u017conej przysi\u0119gi, tylko Narodowi i Konstytucji, a nigdy jednostkom, aby w nim utrzyma\u0107 czyst\u0105 Uni\u0119 narodow\u0105, Wtedy, jako narz\u0119dzie w\u0142adzy wykonawczej, nie zawiedzie i b\u0119dzie czynnikiem porz\u0105dku wewn\u0119trznego w pa\u0144stwie. Formacje poza wojskiem, przygotowane do zbrojnych wyst\u0105pie\u0144 politycznych, s\u0105 niedopuszczalne, bo ubezw\u0142adniaj\u0105 w\u0142adz\u0119 wykonawcz\u0105 i os\u0142abiaj\u0105 wewn\u0119trzn\u0105 budow\u0119 pa\u0144stwa. Nar\u00f3d musi dobr\u0105 polityk\u0119 wewn\u0119trzn\u0105 i zagraniczn\u0105 przygotowa\u0107 zapas si\u0142 obronnych i stworzy\u0107 odpowiednie szanse powodzenia na wypadek konieczno\u015bci zbrojnego wyst\u0105pienia. Te zasady wykazuj\u0105, \u017ce ka\u017cdy problem armii dotyczy ca\u0142ego Narodu. Nar\u00f3d i armia nie dadz\u0105 si\u0119 roz\u0142\u0105czy\u0107; – jest to jedna istota o jednym ciele i jednej duszy, kt\u00f3ra wyst\u0119puje w codziennym \u017cyciu jako Nar\u00f3d pracuj\u0105cy, a w potrzebie jako Nar\u00f3d zbrojny. \u017bo\u0142nierze musz\u0105 by\u0107 wychowywani w najg\u0142\u0119bszej czci do Narodu i w wierze w si\u0142y \u017cywotne Narodu, bo armia to Nar\u00f3d. <\/p>\n\n\n\n

Stanis\u0142aw Haller<\/strong><\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Wst\u0119p Spo\u0142ecze\u0144stwo nasze wprawdzie instynktowo odczuwa, \u017ce mi\u0119dzy Narodem a Armi\u0105 harmonia istnie\u0107 powinna, bardzo niewiele jednak os\u00f3b si\u0119 dok\u0142adniej t\u0105 kwesti\u0105 zajmuje i zdaje sobie z tego spraw\u0119, dlaczego tak by\u0107 powinno, oraz jakie olbrzymie szkody z braku tej harmonii dla Ojczyzny wynikn\u0105\u0107 by mog\u0142y. Zreszt\u0105 zdarzy\u0142o mi si\u0119 us\u0142ysze\u0107 nawet g\u0142osy – wprawdzie […]<\/p>\n","protected":false},"author":3,"featured_media":0,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[41,43],"tags":[],"class_list":["post-12140","post","type-post","status-publish","format-standard","hentry","category-historia-i-idea","category-okres-miedzywojenny-i-okupacja"],"yoast_head":"\n