Do niedawna spo\u0142ecze\u0144stwa europejskie by\u0142y zachwycone same sob\u0105. Parlamentaryzm uchodzi\u0142 za najdoskonalszy ustr\u00f3j polityczny, kapitalizm za zaszczyt post\u0119pu w dziedzinie ustroju gospodarczego; modlono si\u0119, jak do nowych \u015bwi\u0119tych, do urz\u0105dze\u0144 i udoskonale\u0144 technicznych. Min\u0119\u0142o niewiele lat, a jak\u017ce si\u0119 zmieni\u0142y nastroje spo\u0142ecze\u0144stwa! Niedawny ciel\u0119cy zachwyt przeszed\u0142 w g\u0142\u0119bokie niezadowolenie z tego, co jest. Za\u015bniedziali obro\u0144cy stanu dzisiejszego pochowali si\u0119 po k\u0105tach i tylko nie\u015bmia\u0142o szepcz\u0105 swe mowy obro\u0144cze. Opinia publiczna pot\u0119pi\u0142a to co niedawno uwielbia\u0142a i z sympati\u0105 wita tych wszystkich, kt\u00f3rzy do og\u00f3lnego ch\u00f3ru do\u0142\u0105czaj\u0105 w\u0142asne s\u0142owa krytyki. Zmierzch dotychczasowych bog\u00f3w sta\u0142 si\u0119 \u017ar\u00f3d\u0142em nies\u0142ychanego chaosu ideowego. Rozpocz\u0119\u0142a si\u0119 walka wszystkich ze wszystkimi, bez jasnego precyzowania my\u015bli i cel\u00f3w.<\/h2>\n\n\n\n

Przyzwyczajone do ustalonych poj\u0119\u0107 umys\u0142y ludzkie nerwowo rozpocz\u0119\u0142y po\u0142\u00f3w nowych bog\u00f3w. Jedni szukali ratunku w idei wodza, dyktatora, kt\u00f3ry by my\u015bla\u0142 za wszystkich i dawa\u0142 spo\u0142ecze\u0144stwu w rozkazach dziennych gotowe formu\u0142ki. Chaos ideowy mia\u0142 by\u0107 zlikwidowany na rozkaz wodza. Chciano przez postawienie spo\u0142ecze\u0144stwa na baczno\u015b\u0107 rozwi\u0105za\u0107 problemy urz\u0105dzenia nowego \u015bwiata. Chciano ca\u0142y nar\u00f3d zamkn\u0105\u0107 w jakich\u015b ogromnych koszarach, domagaj\u0105c si\u0119 ode\u0144, by promieniowa\u0142 z siebie my\u015bl tw\u00f3rcz\u0105. Inni rozwi\u0105zanie trosk dnia dzisiejszego widzieli w przej\u0119ciu przez pa\u0144stwo ca\u0142ego \u017cycia gospodarczego i spo\u0142ecznego. Wielkie pa\u0144stwowe przedsi\u0119biorstwa przemys\u0142owe i rolne, pa\u0144stwowe instytucje kulturalne i spo\u0142eczne mia\u0142y przynie\u015b\u0107 lepsze jutro. Zapominali, \u017ce kryzysu tre\u015bci nie rozwi\u0105\u017ce zmiana formy.<\/p>\n\n\n\n

Jeszcze inni, st\u0119sknieni do \u0142adu, wzrok zwr\u00f3cili do \u015bredniowiecza. Niew\u0105tpliwie \u015bredniowiecze jest przyk\u0142adem uporz\u0105dkowania ideowego w spo\u0142ecze\u0144stwie. Czy\u017c mo\u017cna jednak przenosi\u0107 \u017cywcem w czasy dzisiejsze instytucje sprzed tylu wiek\u00f3w? Zreszt\u0105 \u015bredniowiecze, b\u0119d\u0105ce \u2014jak wszystko – tylko dzie\u0142em ludzkim, mia\u0142o ca\u0142y szereg wad i niedomaga\u0144. Przecie\u017c nikt nie b\u0119dzie od nas wymaga\u0142 zrzeczenia si\u0119 p\u00f3\u017aniejszych zdobyczy ducha ludzkiego. A przecie\u017c instytucje \u015bredniowieczne po\u0142\u0105czone z tym co warto\u015bciowego wnios\u0142y wieki p\u00f3\u017aniejsze, zmieni\u0142yby sw\u00f3j wygl\u0105d do tego stopnia, \u017ce… przesta\u0142yby by\u0107 \u015bredniowieczem. \u015aredniowiecze cechuje pewnego rodzaju odwr\u00f3cenie si\u0119 od spraw \u015bwiata doczesnego. Jest ono ca\u0142kowit\u0105 antytez\u0105 ustroju, kt\u00f3ry si\u0119 obecnie ko\u0144czy, a kt\u00f3ry \u017cy\u0142 w kra\u0144cowym kulcie materializmu.<\/p>\n\n\n\n

\u015awiat, kt\u00f3ry nadchodzi, musi da\u0107 w\u0142asn\u0105, niewzorowan\u0105 na \u015bredniowieczu, syntez\u0119 pierwiastk\u00f3w duchowych i materialnych w \u017cyciu cz\u0142owieka. Oczywi\u015bcie \u015bredniowiecze, jako przeciwstawienie \u015bwiata, w kt\u00f3rym my\u015bmy \u017cyli, mo\u017ce niejednokrotnie da\u0107 nam szereg po\u017cytecznych wskaz\u00f3wek. Nowy \u0142ad, kt\u00f3ry tworzymy, b\u0119dzie cechowa\u0142a rado\u015b\u0107 z otaczaj\u0105cego nas \u017cycia, szczera rado\u015b\u0107 z w\u0142asnej i cudzej tw\u00f3rczo\u015bci. Rado\u015bci tworzenia b\u0119dzie towarzyszy\u0142a gotowo\u015b\u0107 wyrzeczenia si\u0119 na rzecz zbiorowo\u015bci owoc\u00f3w i nawet samej mo\u017cno\u015bci tworzenia o ile tego b\u0119dzie wymaga\u0142o poczucie obowi\u0105zku. Takie wyrzeczenie si\u0119 b\u0119dzie wyj\u0105tkiem. Nowy \u0142ad b\u0119dzie syntez\u0105 wszystkich do\u015bwiadcze\u0144, jakie spo\u0142ecze\u0144stwo zdoby\u0142o w ci\u0105gu wiekowego rozwoju. Znajd\u0105 w nim wi\u0119c poczesne miejsce do\u015bwiadczenia zaczerpni\u0119te ze \u015bredniowiecza. Obok nich b\u0119d\u0105 zu\u017cyte do\u015bwiadczenia czas\u00f3w ostatnich.<\/p>\n\n\n\n

Wiek XIX i XX by\u0142 niew\u0105tpliwie terenem dzia\u0142ania si\u0142 rozk\u0142adowych niszcz\u0105cych ca\u0142y szereg po\u017cytecznych instytucji i instynkt\u00f3w spo\u0142ecznych. Mimo dzia\u0142ania tych si\u0142 rozk\u0142adowych spo\u0142ecze\u0144stwa europejskie potrafi\u0142y jednak stworzy\u0107 pewn\u0105 ilo\u015b\u0107 naprawd\u0119 cennych warto\u015bci. Z tych zdobyczy nie mamy bynajmniej zamiaru zrezygnowa\u0107. Nowy \u0142ad musi da\u0107 w\u0142a\u015bciwe rozwi\u0105zanie stosunku jednostki i zbiorowo\u015bci. Jednostka musi mie\u0107 tyle wolno\u015bci, by m\u00f3c \u017cy\u0107 pe\u0142nym \u017cyciem. Pa\u0144stwo musi mie\u0107 tyle w\u0142adzy, by zapewni\u0107 narodowi mo\u017cno\u015b\u0107 pe\u0142nego rozwoju. Wolny obywatel w pot\u0119\u017cnym pa\u0144stwie!<\/p>\n\n\n\n

Mamy ambicj\u0119 znalezienia w\u0142asnej odpowiedzi na trapi\u0105ce nas zagadnienia. Dla tego z rezerw\u0105 musimy obserwowa\u0107 obce recepty, kt\u00f3re do nas docieraj\u0105. Ka\u017cdy bowiem nar\u00f3d musi urz\u0105dzi\u0107 swe \u017cycie na sw\u00f3j spos\u00f3b. Nie mo\u017cemy si\u0119 sta\u0107 niewolnikami obcej my\u015bli, bo to niewola najgorsza i najbardziej beznadziejna.<\/p>\n\n\n\n

Przed laty byli\u015bmy pod urokiem faszyzmu. W\u0142ochy sta\u0142y si\u0119 w Polsce modne. Giovinezz\u0119 \u015bpiewali niekt\u00f3rzy tak, jakby to by\u0142a polska pie\u015b\u0144 narodowa. Jako pozosta\u0142o\u015b\u0107 tych sentyment\u00f3w ko\u0142acze si\u0119 po niekt\u00f3rych g\u0142owach poj\u0119cie tzw. Elity. Trzeba by\u0142o czasu, \u017ceby wreszcie faszyzm przesta\u0142 dzia\u0142a\u0107 na umys\u0142y. Dzi\u015b widz\u0105 ju\u017c niemal wszyscy, \u017ce jest on silnie zwi\u0105zany ze \u015bwiatem dawnych, przemijaj\u0105cych idei i wyobra\u017ce\u0144. Prze\u017cyli\u015bmy r\u00f3wnie\u017c okres silnych sugestii komunizmu. W okresie wzmagaj\u0105cego si\u0119 kryzysu i ba\u0142aganu kapitalistycznego urok piatiletki dzia\u0142a\u0142 na umys\u0142y wielu. Dnieprostroj i Magnitogorsk przemawiaj\u0105 dzi\u015b jeszcze do wyobra\u017ani.<\/p>\n\n\n\n

Og\u00f3\u0142 rozumie jednak coraz lepiej, \u017ce komunizm, dla Polski, wychowanej na zasadach kultury rzymskiej i katolickiej, by\u0142by \u015bmierci\u0105. W innych ko\u0142ach trwa jeszcze w ca\u0142ej pe\u0142ni urok niemieckiego socjalizmu narodowego i czaruje t\u0119 cz\u0119\u015b\u0107 naszej inteligencji, kt\u00f3ra ma w sobie co\u015b z duszy s\u0142onecznika. Wp\u0142ywy ideowe socjalizmu narodowego, kt\u00f3re nie wolno lekcewa\u017cy\u0107, przedstawiaj\u0105 dzi\u015b dla Polski du\u017ce niebezpiecze\u0144stwo. Nie grozi nam dzi\u015b wprawdzie natychmiastowa wojna z Niemcami, dlatego, \u017ce Niemcy, chc\u0105 dzi\u015b pokoju i nie gro\u017c\u0105 dzi\u015b nam jeszcze militarnym podbojem, ale co b\u0119dzie za par\u0119 lat? Na to nikt odpowiedzialny nie potrafi zar\u0119czy\u0107.<\/p>\n\n\n\n

Atoli ju\u017c teraz zagra\u017ca nam ze strony Niemiec zalew ideowy, grozi nam, jak ju\u017c niejednokrotnie grozi\u0142o, stanie si\u0119 biernym odbiorc\u0105 niemieckiej produkcji kulturalnej. Zalew ideowy jest awangard\u0105 podboju militarnego. Musimy zwalcza\u0107, obce wp\u0142ywy, bo nie wolno nam sta\u0107 si\u0119 niemieckim hinterlandem ideowym.<\/p>\n\n\n\n

Mo\u017cemy to osi\u0105gn\u0105\u0107 jedynie przez w\u0142asn\u0105 wielk\u0105 tw\u00f3rczo\u015b\u0107. Musi ona wr\u00f3\u015b\u0107 g\u0142\u0119boko korzeniami w nasz\u0105 chlubn\u0105 przesz\u0142o\u015b\u0107 dziejow\u0105. Oparcie si\u0119 o przesz\u0142o\u015b\u0107, jest jedyn\u0105 r\u0119kojmi\u0105 zachowania samodzielno\u015bci duchowej. Jedynie narody, niezwi\u0105zane z wiekow\u0105 tradycj\u0105 w\u0142asnych, minionych pokole\u0144, umiej\u0105 budzi\u0107 w sobie t\u0119 szlachetn\u0105 dum\u0119, b\u0119d\u0105c\u0105 najtrwalsz\u0105 ostoj\u0105 ich niepodleg\u0142o\u015bci. Ta duma strze\u017ce je od biernego na\u015bladownictwa obcych wzor\u00f3w i krzesze w nich ambicj\u0119, by z w\u0142asnej, z rodzimego gruntu dobytej, nowej i \u015bmia\u0142ej my\u015bli budowa\u0107 gmachy przysz\u0142o\u015bci, poci\u0105gaj\u0105ce s\u0105siad\u00f3w harmoni\u0105 swej konstrukcji. Nie chcemy na\u015bladowa\u0107, lecz raczej pragniemy tak tworzy\u0107, by na\u015bladowali nas inni. Oto nasza zaborczo\u015b\u0107 ideowa.<\/p>\n\n\n\n

Jan Korolec<\/strong><\/p>\n\n\n\n

za: \u201eNowy \u0141ad. Miesi\u0119cznik Polityczny\u201d nr 1\/1935<\/em><\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

 Do niedawna spo\u0142ecze\u0144stwa europejskie by\u0142y zachwycone same sob\u0105. Parlamentaryzm uchodzi\u0142 za najdoskonalszy ustr\u00f3j polityczny, kapitalizm za zaszczyt post\u0119pu w dziedzinie ustroju gospodarczego; modlono si\u0119, jak do nowych \u015bwi\u0119tych, do urz\u0105dze\u0144 i udoskonale\u0144 technicznych. Min\u0119\u0142o niewiele lat, a jak\u017ce si\u0119 zmieni\u0142y nastroje spo\u0142ecze\u0144stwa! Niedawny ciel\u0119cy zachwyt przeszed\u0142 w g\u0142\u0119bokie niezadowolenie z tego, co jest. Za\u015bniedziali obro\u0144cy […]<\/p>\n","protected":false},"author":3,"featured_media":12117,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[41,43],"tags":[],"class_list":["post-12116","post","type-post","status-publish","format-standard","has-post-thumbnail","hentry","category-historia-i-idea","category-okres-miedzywojenny-i-okupacja"],"yoast_head":"\n