Ostatnie lata to okres intensywnego starzenia si\u0119 demograficznego wsi, a za tym idzie tak\u017ce depopulacja, czyli zmniejszanie liczby ludno\u015bci. Jedn\u0105 z\u00a0g\u0142\u00f3wnych przyczyn jest migracja m\u0142odych ludzi do wi\u0119kszych o\u015brodk\u00f3w w\u00a0celu nauki, a potem tak\u017ce pracy. Zjawisko wyludniania si\u0119 gmin wiejskich jest bardzo zr\u00f3\u017cnicowanie geograficznie i\u00a0najmocniej dotyczy tzw. \u015bciany wschodniej. Za tym idzie tak\u017ce szereg barier, kt\u00f3re ograniczaj\u0105 ich rozw\u00f3j.<\/h2>\n\n\n\n

Wyludnianie wsi nie jest nowym zjawiskiem \u2013 w Polsce mo\u017cna je by\u0142o obserwowa\u0107 zar\u00f3wno przed transformacj\u0105 ustrojow\u0105, jak i po niej. Gminy wiejskie wci\u0105\u017c trac\u0105 liczb\u0119 ludno\u015bci, w najlepszym wypadku liczba ich mieszka\u0144c\u00f3w nie spada.<\/p>\n\n\n\n

\u2013 Zmienia si\u0119 struktura wieku ludno\u015bci na wsi. Jest coraz mniej os\u00f3b m\u0142odszych, czyli tych w wieku mi\u0119dzy 20. a 45.\u201350. rokiem \u017cycia, a ro\u015bnie liczba os\u00f3b starszych w wieku 65 lat i wi\u0119cej \u2013 i ich udzia\u0142 w og\u00f3lnej populacji. Wzrost grupy os\u00f3b starszych w wymiarze bezwzgl\u0119dnym i wzgl\u0119dnym nazywamy starzeniem si\u0119 populacji \u2013 <\/em>t\u0142umaczy w rozmowie z agencj\u0105 informacyjn\u0105 Newseria Biznes prof. dr hab. Irena E. Kotowska, honorowa przewodnicz\u0105ca Komitetu Nauk Demograficznych PAN, ekspertka Instytutu Statystyki i Demografii SGH. <\/p>\n\n\n\n

Gminy wyludniaj\u0105 si\u0119 najcz\u0119\u015bciej z powodu migracji mieszka\u0144c\u00f3w do miast w poszukiwaniu pracy. Wi\u0105\u017ce si\u0119 to ze znacznie wi\u0119ksz\u0105 atrakcyjno\u015bci\u0105 rynku pracy obszar\u00f3w podmiejskich ni\u017c peryferyjnych.<\/p>\n\n\n\n

\u2013 1\/3 gmin wiejskich w Polsce to s\u0105 gminy, kt\u00f3re koncentruj\u0105 ludno\u015b\u0107, a a\u017c 2\/3 gmin wiejskich i miejsko-wiejskich w Polsce to s\u0105 obszary, kt\u00f3re s\u0105 drenowane z ludno\u015bci <\/em>\u2013 m\u00f3wi dr hab. Monika Stanny, profesor i dyrektorka Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa z Polskiej Akademii Nauk. \u2013 Migruj\u0105 g\u0142\u00f3wnie ludzie m\u0142odzi. Na pocz\u0105tku to jest tzw. migracja selektywna, kt\u00f3ra cz\u0119sto jest zwi\u0105zana z procesem edukacji, ale ona si\u0119 przeradza cz\u0119sto w migracj\u0119 ostateczn\u0105, czyli ludzie pozostaj\u0105 w tych o\u015brodkach, do kt\u00f3rych wyemigrowali. Je\u017celi ludzie migruj\u0105, to wie\u015b si\u0119 starzeje i nast\u0119puje zmniejszanie liczby ludno\u015bci, czyli depopulacja.<\/em><\/p>\n\n\n\n

Jak wynika z ostatniej edycji raportu \u201eMonitoring rozwoju obszar\u00f3w wiejskich. Etap IV\u201d, w ci\u0105gu dekady obj\u0119tej badaniami sytuacja demograficzna znacz\u0105co si\u0119 pogorszy\u0142a. Odsetek ludno\u015bci w wieku poprodukcyjnym zwi\u0119kszy\u0142 si\u0119 o 1\/5 do poziomu 19,2 proc. i jest ju\u017c prawie taki sam jak odsetek os\u00f3b w wieku przedprodukcyjnym.<\/p>\n\n\n\n

\u2013 W tej chwili mamy oko\u0142o 56 proc. ludno\u015bci w wieku produkcyjnym, oko\u0142o 20 proc. dzieci i m\u0142odzie\u017cy i ponad 20 proc. os\u00f3b  w wieku poprodukcyjnym, czyli emeryt\u00f3w. Ta proporcja b\u0119dzie si\u0119 utrzymywa\u0142a, w kierunku pog\u0142\u0119biania si\u0119 starzenia, czyli zwi\u0119kszania tej ludno\u015bci w wieku poprodukcyjnym <\/em>\u2013 ocenia dr hab. Monika Stanny. \u2013 Oczywi\u015bcie to ma te\u017c zwi\u0105zek z tzw. procesem odtworzenia tej populacji przez przyrost naturalny, bo drugim elementem, kt\u00f3ry wp\u0142ywa na stan liczby ludno\u015bci, opr\u00f3cz migracji jest przyrost naturalny, czyli urodzenia i zgony.<\/em><\/p>\n\n\n\n

Przeci\u0119tna warto\u015b\u0107 wsp\u00f3\u0142czynnika przyrostu naturalnego zmniejszy\u0142a si\u0119 w badanym okresie. Co wi\u0119cej, z poziomu dodatniego (+0,8 promila) przesz\u0142a w ujemny (-0,7 promila), co oznacza, \u017ce wi\u0119cej os\u00f3b umiera, ni\u017c si\u0119 rodzi.<\/p>\n\n\n\n

\u2013 Ca\u0142y problem polega na tym, \u017ce w\u0142a\u015bnie gminy wiejskie si\u0119 nier\u00f3wnomiernie starzej\u0105. W jednych gminach ten odsetek ludno\u015bci wiejskiej starszej to jest 30\u201340 proc. a w innych 20 proc. To jest bardzo zr\u00f3\u017cnicowane przestrzennie <\/em>\u2013 m\u00f3wi prof. Irena Kotowska.<\/p>\n\n\n\n

Problem dotyczy g\u0142\u00f3wnie wschodnich obszar\u00f3w kraju: wojew\u00f3dztwa lubelskiego, podkarpackiego czy warmi\u0144sko-mazurskiego. Wi\u0119ksze skupiska gmin o niekorzystnej strukturze demograficznej wyst\u0119puj\u0105 r\u00f3wnie\u017c w wojew\u00f3dztwach centralnych. Wzgl\u0119dnie korzystniejsza sytuacja w wojew\u00f3dztwie mazowieckim wi\u0105\u017ce si\u0119 ze stosunkowo rozleg\u0142\u0105 stref\u0105 podmiejsk\u0105 wok\u00f3\u0142 Warszawy. Niekorzystne procesy demograficzne ujawniaj\u0105 si\u0119 tak\u017ce na obszarach tzw. Ziem Zachodnich i P\u00f3\u0142nocnych, nie tworz\u0105 tam jednak du\u017cych skupisk.<\/p>\n\n\n\n

\u2013 Relatywnie najbardziej korzystne struktury demograficzne wyst\u0119puj\u0105 wok\u00f3\u0142 wi\u0119kszych o\u015brodk\u00f3w miejskich, zw\u0142aszcza siedzib w\u0142adz samorz\u0105d\u00f3w wojew\u00f3dztw. Na t\u0119 ocen\u0119 wp\u0142ywa nap\u0142yw migracyjny m\u0142odych ludzi, kt\u00f3rzy osiedlaj\u0105 si\u0119 blisko du\u017cych miast (rynk\u00f3w pracy). Relatywnie \u201em\u0142odsze\u201d s\u0105 te\u017c obszary wiejskie wzgl\u0119dnie homogeniczne kulturowo, z tradycyjnym modelem rodziny \u2013 cz\u0119sto wielopokoleniowej, o wy\u017cszym wska\u017aniku dzietno\u015bci (jak np. Ma\u0142opolska, Kaszuby, Wielkopolska), a mniejszym udziale w migracjach wie\u015b\u2013miasto \u2013<\/em> czytamy w raporcie MROW, realizowanym w ramach Forum Inicjatyw Rozwojowych Fundacji Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej we wsp\u00f3\u0142pracy z Instytutem Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk.<\/p>\n\n\n\n

Zmiana struktury demograficznej \u2013 to, ile jest os\u00f3b m\u0142odszych, ile os\u00f3b starszych, jakie maj\u0105 wykszta\u0142cenie \u2013 dla coraz wi\u0119kszej liczby gmin staje si\u0119 barier\u0105 rozwoju.<\/p>\n\n\n\n

\u2013 W gminach o\u00a0ni\u017cszym poziomie przekszta\u0142ce\u0144 rolnictwa i\u00a0rozwoju wielu funkcji pozarolniczych w\u00a0obszarach wiejskich, barier\u0105 rozwoju s\u0105 zasoby ludzkie. Czyli to, \u017ce tam jest wi\u0119cej os\u00f3b starszych, o\u00a0ni\u017cszym poziomie wykszta\u0142cenia i\u00a0\u017ce nadal wyst\u0119puje odp\u0142yw ludno\u015bci, jednocze\u015bnie jest niski albo ujemny przyrost naturalny ze wzgl\u0119du na struktur\u0119 wieku<\/em>\u00a0\u2013 wyja\u015bnia ekspertka Instytutu Statystyki i\u00a0Demografii SGH. \u2013\u00a0Trzeba sobie u\u015bwiadomi\u0107, \u017ce bez zewn\u0119trznego wsparcia, czyli polityki krajowej, \u015brodk\u00f3w kierowanych zar\u00f3wno z\u00a0bud\u017cetu pa\u0144stwa, jak i\u00a0zewn\u0119trznych, i\u00a0wspierania samorz\u0105d\u00f3w, nie\u00a0da si\u0119 zahamowa\u0107 odp\u0142ywu\u00a0. Ale to, na czym nam zale\u017cy, to zach\u0119ci\u0107 do przyp\u0142ywu.<\/em><\/p>\n\n\n\n