Odrodzenie uczu\u0107 narodowych w Europie, tak charakterystyczne dla historii XIX-go wieku, zasta\u0142o Polsk\u0119 podzielon\u0105 przez rozbiorc\u00f3w, niewoln\u0105, wyzut\u0105 z niezawis\u0142o\u015bci politycznej. Musia\u0142o to zaci\u0105\u017cy\u0107 na charakterze polskiego patriotyzmu, kt\u00f3ry sta\u0142 si\u0119 szczeg\u00f3lniej obronny, defensywny, negatywny. Nasze pie\u015bni narodowe oplataj\u0105 si\u0119 oko\u0142o s\u0142owa \u201enie\u201d; \u201eJeszcze Polska nie zgin\u0119\u0142a\u201d, \u201eNie\u00a0rzucim ziemi sk\u0105d nasz r\u00f3d\u201d. Ten sam zreszt\u0105 negatywizm d\u017awi\u0119czy w pie\u015bni Legion\u00f3w Pi\u0142sudskiego \u201ePierwszej Brygadzie\u201d: “Nie\u00a0chcemy ju\u017c od was uznania\u201d, Ba, nawet, poj\u0119cie \u201ewolno\u015b\u0107\u201d woleli\u015bmy sformu\u0142owa\u0107 sobie negatywnie: “niepodleg\u0142o\u015b\u0107\u201d.<\/p>\n\n\n\n

Polska poezja i polska pie\u015b\u0144, odwzorowuj\u0105c wiernie rodzaj naszej uczuciowo\u015bci narodowej, nastrojone s\u0105 na nut\u0119 obrony i ofiary. W czytankach historycznych najulubie\u0144sze postacie, to wielcy obro\u0144cy i wielcy ofiarnicy: \u017b\u00f3\u0142kiewski pod Cecor\u0105, Kordecki na Jasnej G\u00f3rze. Literatura nasza najch\u0119tniej opiewa bohaterstwo obro\u0144cze; pozytywista Sienkiewicz z nie mniejsz\u0105 pasj\u0105 uczuciow\u0105 odmaluje na karkach \u201ePotopu\u201d obron\u0119 Cz\u0119stochowy, ni\u017c romantyk Mickiewicz nakre\u015bli\u0142 p\u0142omienne strofy \u201eReduty Ordona\u201d. W ten sam ton uderzy\u0142 \u017beromski w \u201eDumie o hetmanie\u201d.<\/p>\n\n\n\n

Ale bo te\u017c obrona by\u0142a naczelnym przykazaniem polsko\u015bci w latach naszej niewoli politycznej. Obrona wiary, obrona j\u0119zyka, obrona obyczaju, obrona \u2013 narodowo\u015bci. W ten spos\u00f3b polski ruch narodowy, powsta\u0142y w warunkach nienormalnych, sta\u0142 si\u0119 ruchem z programem minimalistycznym. Poj\u0119cie narodu uto\u017csamia\u0142o si\u0119 w nim najcz\u0119\u015bciej z poj\u0119ciem narodowo\u015bci.<\/p>\n\n\n\n

Odbudowanie pa\u0144stwa polskiego wydoby\u0142o na jaw te wszystkie skrzywienia i spaczenia w sposobie my\u015blenia narodowego. Dla jednych, poj\u0119cie nar\u00f3d, uto\u017csamione z poj\u0119ciem narodowo\u015bci, sta\u0142o si\u0119 k\u0142opotliwe we w\u0142asnym pa\u0144stwie. Nie spos\u00f3b wykroi\u0107 na mapie pa\u0144stwa, zamieszka\u0142ego przez jedn\u0105 tylko narodowo\u015b\u0107. Co zrobi\u0107 z nieuchronn\u0105 szachownic\u0105 narodowo\u015bciow\u0105 na kresach? Wi\u0119c szybka rezygnacja z terminologii narodowej. Nie nar\u00f3d, tylko pa\u0144stwo ma by\u0107 ide\u0105 ca\u0142kuj\u0105c\u0105. Pa\u0144stwo, czyli poj\u0119cie prawne, sucha forma! Ale je\u015bli tak, to dlaczego my sami, Polacy, nie chcieli\u015bmy zosta\u0107 \u201epa\u0144stwowcami\u201d rosyjskimi, niemieckimi, czy austriackimi w czasach zabor\u00f3w?<\/p>\n\n\n\n

Dla drugich poj\u0119cie nar\u00f3d pozosta\u0142o \u017cywe, ale nieokre\u015blone. Dla tych nar\u00f3d, a nie jego forma prawna, pa\u0144stwo, daje tytu\u0142 moralny do sprawowania w\u0142adzy. Nar\u00f3d, kt\u00f3ry jest jedno\u015bci\u0105 duchow\u0105, nar\u00f3d, kt\u00f3ry dla zapewnienia sobie rozwoju powinien rz\u0105dzi\u0107 si\u0119 egoizmem, stosowa\u0107 eksterminacyjn\u0105 polityk\u0119 wobec obcych, znajduj\u0105cych si\u0119 na jego terytorium i nie tylko si\u0119 broni\u0107, ale zdobywa\u0107 ziemie etnograficznie, czy historycznie polskie, kt\u00f3rych nie obj\u0119\u0142y dot\u0105d granice pa\u0144stwa. W tej postawie, pozornie, nie ma ju\u017c nic defensywnego. Przeciwnie. Jest zdobywczo\u015b\u0107: nale\u017cy si\u0119 nam jeszcze \u015al\u0105sk Opolski, trzeba odwojowa\u0107 Prusy Wschodnie!<\/p>\n\n\n\n

I ten program jednak, cho\u0107 tak ofensywny, gdy go roz\u015brubowa\u0107 na cz\u0119\u015bci sk\u0142adowe, oka\u017ce si\u0119 programem minimalizmu narodowego. Operuje argumentami etnograficznymi i historycznymi, a wi\u0119c argumentami zasi\u0119gu obecnego i niegdysiejszego narodowo\u015bci. Jest typowy dla XIX-go wieku, kiedy to nar\u00f3d i narodowo\u015b\u0107 uznawano za jedno i to samo. W swojej za\u015b ofensywno\u015bci na terytoriach kresowych, zbli\u017cony jest do pruskiej, bismarkowskiej odmiany dziewi\u0119tnastowiecznego nacjonalizmu, \u0142\u0105cz\u0105cej w sobie zasad\u0119 narodowo\u015bciow\u0105 z star\u0105 germa\u0144sk\u0105 pasj\u0105 Drangu, uzasadnion\u0105 na nowo teori\u0105 egoizmu narodowego.<\/p>\n\n\n\n

Zasadzie narodowo\u015bci zawdzi\u0119czaj\u0105 Niemcy zespolenie ziem niemieckich w cesarstwie Hohenzollern\u00f3w. To za\u015b sta\u0142o si\u0119 baz\u0105, na kt\u00f3rej opar\u0142 si\u0119 Drang nach Westen<\/em> w r. 1870 i zamierzony Drang nach Osten<\/em> w r. 1914, Ten drugi ju\u017c si\u0119 nie uda\u0142. Nie mo\u017cna bezkarnie \u0142\u0105czy\u0107 dw\u00f3ch sprzecznych zasad. Has\u0142a wolno\u015bciowe, kt\u00f3rymi rozbrzmiewa\u0142y ksi\u0119stwa niemieckie czasu \u201ewiosny narod\u00f3w\u201d, znalaz\u0142y si\u0119 w wilsonowskiej zasadzie samostanowienia narod\u00f3w. Z chwil\u0105, gdy ka\u017cda \u0141otwa uzyska\u0142a niezawis\u0142o\u015b\u0107 pa\u0144stwow\u0105, dziewi\u0119tnastowieczny \u2013 i je\u015bli go tak mo\u017cna nazwa\u0107 \u2013 narodowo\u015bciowy nacjonalizm wypowiedzia\u0142 swoje ostatnie s\u0142owo. R\u00f3wnocze\u015bnie za\u015b sko\u0144czy\u0142a si\u0119 mo\u017cliwo\u015b\u0107 stosowania murzy\u0144skiej etyki pomi\u0119dzy narodami. Je\u015bli moje poczucie narodowe jest najdro\u017cszym, co mam na \u015bwiecie, nie ma takiego dobrego prawa, kt\u00f3re pozwoli\u0142oby mi gwa\u0142ci\u0107 to poczucie u innych.<\/p>\n\n\n\n

Tote\u017c wielkie powojenne ruchy narodowe, to znaczy te, kt\u00f3re chc\u0105 by\u0107 czym\u015b wi\u0119cej w dziejach \u015bwiata, ni\u017c obron\u0105 narodowo\u015bci i negacj\u0105 wobec s\u0105siad\u00f3w, z innych ju\u017c wychodz\u0105 za\u0142o\u017ce\u0144 i szersze sobie stawiaj\u0105 zadania. Nar\u00f3d to co\u015b znacznie wi\u0119cej ni\u017c narodowo\u015b\u0107. Nar\u00f3d naprawd\u0119 godny tego imienia \u2013 to piastun idei cywilizacyjnej, idei przebudowy spo\u0142ecznej, idei o cechach mo\u017cliwie uniwersalnych. Wiara w tak\u0105 ide\u0119, wiara w misj\u0119, jak\u0105 ma si\u0119 do spe\u0142nienia w \u015bwiecie, wiara w konieczno\u015b\u0107 zdobywania wyznawc\u00f3w \u2013 tworzy wielko\u015b\u0107 narodu i daje mu postaw\u0119 moraln\u0105 wobec innych. Rzym staro\u017cytny stworzy\u0142 sw\u0105 pot\u0119g\u0119 i cho\u0107 jako pa\u0144stwo dawno rozsypa\u0142 si\u0119 w gruzy, \u017cyje po dzi\u015b dzie\u0144 w wszystkich krajach cywilizacji zachodniej. Tak\u0105 wiar\u0105 powsta\u0142o chrze\u015bcija\u0144skie \u015bredniowiecze. Takie poczucie misji cywilizacyjnej pozwoli\u0142o Anglosasom zawojowa\u0107 p\u00f3\u0142 \u015bwiata. Takie napi\u0119cie hase\u0142 przebudowy spo\u0142ecznej wysun\u0119\u0142o Francj\u0119 na prze\u0142omie XVIII-go i XIX-go wieku na czo\u0142o Europy. Tak\u0105 ide\u0119 cywilizacyjn\u0105 widz\u0105 hitlerowcy w g\u0142osie krwi nordyckiego cz\u0142owieka. Namiastk\u0119 takiej idei pragn\u0105 sobie stworzy\u0107 W\u0142ochy faszystowskie w nawi\u0105zywaniu do rzymskich tradycji. Woko\u0142o takiego wreszcie gigantycznego programu przebudowy spo\u0142ecznej tworzy si\u0119 na terytorium wieloj\u0119zycznego imperium radzieckiego nowy nar\u00f3d sowiecki.<\/p>\n\n\n\n

My za\u015b? My, wt\u0142oczeni pomi\u0119dzy Rosj\u0119 sowieck\u0105 a hitlerowskie Niemcy radujemy si\u0119 papierowymi sukcesami naszej dyplomacji i paktami o nieagresji. Mocarstwowe stanowisko! \u201eA widzisz, panie dziejski; jak Niemiaszki spokornia\u0142y? O korytarzu, \u015al\u0105sku i Pomorzu ju\u017c ani mru, mru\u201d. Tak, jakby Niemcom, przygotowuj\u0105cym grunt pod wielkie imperium nordyckie, mog\u0142o zale\u017ce\u0107 na takich drobiazgach, gdy rzecz idzie o podbicie ideowe ca\u0142ej Polski. \u201eA, panie dziku, te bolszewiki, co? Jakie, to grzeczne teraz, jakie uk\u0142adne. Ho, ho!\u201d Tak, jakby Sowietom obecna sytuacja nie stwarza\u0142a najlepszej okazji do infiltracji propagandowej, stokro\u0107 wi\u0119ksze maj\u0105cej znaczenie, od wszelkich innych sukces\u00f3w. Je\u015bli za\u015b ju\u017c sowiecka i hitlerowska taktyka zaczynaj\u0105 w tym i owym budzi\u0107 w\u0105tpliwo\u015bci, i podejrzenia (\u201emo\u017ce si\u0119 przyczaili do wojny?\u201d) \u2013 ta, odpowied\u017a jest gotowa; \u201eNie damy si\u0119! B\u0119dziemy si\u0119 broni\u0107!\u201d<\/p>\n\n\n\n

Tak, b\u0119dziemy si\u0119 broni\u0107. Znowu broni\u0107 wiary, j\u0119zyka, obyczaju, broni\u0107 \u2013 narodowo\u015bci. I prawa do w\u0142adania narodowo\u015bciami \u201emniejszo\u015bciowymi\u201d, kt\u00f3re dla zaokr\u0105glenia terytorium pa\u0144stwowego s\u0105 nam niezb\u0119dne. W razie czego nawet zaatakujemy. Przecie\u017c nale\u017cy si\u0119 nam jeszcze \u015al\u0105sk Opolski, trzeba odwojowa\u0107 Prusy Wschodnie, a i Mi\u0144sk oddali\u015bmy zupe\u0142nie niepotrzebnie?<\/p>\n\n\n\n

Niepoprawni minimali\u015bci! \u015al\u0105sk Opolski, Prusy Wschodnie, Mi\u0144sk \u2013 i ten z\u0142oty, z kt\u00f3rego jeste\u015bcie tacy dumni, \u017ce ani drgnie i ta stabilizacja, i ta ca\u0142a mocarstwowo\u015b\u0107 bankietowa \u2013 to drobiazgi. Trzeba mie\u0107, ambicj\u0119 wyj\u015bcia na \u015bwiat z wielk\u0105 ide\u0105, godn\u0105 wielkiego narodu. Trzeba mie\u0107 ambicj\u0119 obliczon\u0105 nie w setkach kilometr\u00f3w kwadratowych \u2013 ale mierz\u0105c\u0105 si\u0119 powierzchni\u0105 kuli ziemskiej. Trzeba mie\u0107 ambicj\u0119 stania si\u0119 o\u015brodkiem przebudowy, stworzenia takiego wk\u0142adu w struktur\u0119 cywilizacyjn\u0105 ludzko\u015bci, kt\u00f3ry by pozosta\u0142 i wtedy, po d\u0142ugich wiekach, kiedy Polski mo\u017ce nie b\u0119dzie, ale zostanie cywilizacja polska. Jak dzi\u015b \u017cyje cywilizacja rzymska i nasza papuzia duma z wasalstwa wobec niej.<\/p>\n\n\n\n

Te \u015bwiatoburcze has\u0142a \u2013 to ani megalomania narodowa, ani utopijne fantazjowanie. To po prostu poczucie rzeczywisto\u015bci. W\u0142a\u015bnie my, w Polsce, w tej szeroko\u015bci i d\u0142ugo\u015bci geograficznej, mamy najwi\u0119ksze szanse. W\u0142a\u015bnie pomi\u0119dzy uwik\u0142anym w kapitalistyczny spadek wielkiego przemys\u0142u hitleryzmem, a samob\u00f3jczo wznosz\u0105cym ostatnie, upa\u0144stwowione bastiony gospodarki wielkoprzemys\u0142owej bolszewizmem. Niech ko\u0144cz\u0105 epok\u0119 mechanistycznej produkcji kapitalistycznej, og\u0142upiaj\u0105cej cz\u0142owieka i zmieniaj\u0105cej go w niewolnika. My zacznijmy epok\u0119 now\u0105, epok\u0119 cz\u0142owieka tw\u00f3rczego, w zdekoncentrowanym ustroju gospodarczym. Trzeba na to tylko odwagi. Odwagi nieobawiania si\u0119 \u015bmieszno\u015bci, odwagi drwienia z ponurych przepowiedni ekonomist\u00f3w, odwagi przezwyci\u0119\u017cania oporu nad\u0119tych poczuciem odpowiedzialno\u015bci wygodnisi\u00f3w, l\u0119kaj\u0105cych si\u0119 w\u0142asnego cienia. Nade wszystko za\u015b odwagi samodzielnego my\u015blenia, odwagi \u017celaznej konsekwencji, odwagi wiary w odleg\u0142e cele.<\/p>\n\n\n\n

I wiary w Polsk\u0119.<\/p>\n\n\n\n

Wiary takiej, jak\u0105 zamkn\u0105\u0142 Wojciech B\u0105k, nieodrodny przedstawiciel m\u0142odego pokolenia, w ko\u0144cowej strofie przepi\u0119knego wiersza \u201eOjczyzna \u2013 syn\u201d:<\/p>\n\n\n\n

\u201eWo\u0142am; Wy\u017cej!<\/em>
O nie matko, przed kt\u00f3r\u0105 musia\u0142bym ukl\u0119kn\u0105\u0107,<\/em>
Ale synu,<\/em>
Kt\u00f3ry musisz wysoko nade mn\u0105 wyrosn\u0105\u0107!\u201d.<\/em><\/p>\n\n\n\n

Stanis\u0142aw Piasecki<\/strong><\/p>\n\n\n\n

“Prosto z mostu”, nr 16, 24 kwietnia 1935 r.<\/em><\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Odrodzenie uczu\u0107 narodowych w Europie, tak charakterystyczne dla historii XIX-go wieku, zasta\u0142o Polsk\u0119 podzielon\u0105 przez rozbiorc\u00f3w, niewoln\u0105, wyzut\u0105 z niezawis\u0142o\u015bci politycznej. Musia\u0142o to zaci\u0105\u017cy\u0107 na charakterze polskiego patriotyzmu, kt\u00f3ry sta\u0142 si\u0119 szczeg\u00f3lniej obronny, defensywny, negatywny. Nasze pie\u015bni narodowe oplataj\u0105 si\u0119 oko\u0142o s\u0142owa \u201enie\u201d; \u201eJeszcze Polska nie zgin\u0119\u0142a\u201d, \u201eNie\u00a0rzucim ziemi sk\u0105d nasz r\u00f3d\u201d. Ten sam zreszt\u0105 […]<\/p>\n","protected":false},"author":3,"featured_media":11373,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[41,43],"tags":[],"class_list":["post-11372","post","type-post","status-publish","format-standard","has-post-thumbnail","hentry","category-historia-i-idea","category-okres-miedzywojenny-i-okupacja"],"yoast_head":"\n