Cho\u0107 wi\u0119kszo\u015bci os\u00f3b mo\u017ce si\u0119 to wydawa\u0107 szokuj\u0105ce, genera\u0142 Franco nie by\u0142 ani przyw\u00f3dc\u0105 spisku wojskowego przeciwko lewicowemu rz\u0105dowi II Republiki Hiszpa\u0144skiej, ani te\u017c nie by\u0142 przewidziany przez spiskowc\u00f3w na przysz\u0142ego przyw\u00f3dc\u0119 po zamachu stanu. Przewr\u00f3t z 17\u201318 lipca 1936 roku, kt\u00f3ry rozpocz\u0105\u0142 wojn\u0119 domow\u0105 w Hiszpanii, zosta\u0142 przygotowany przez genera\u0142a Emilio Mol\u0119 (1887-1937), nosz\u0105cego w konspiracji pseudonim \u201eDyrektor\u201d (hiszp. [El Director<\/em>]), a przyw\u00f3dc\u0105 strony narodowej mia\u0142 by\u0107 inny genera\u0142 \u2013 Jose Sanjurjo (1872-1936). Jak zatem dosz\u0142o do obj\u0119cia w\u0142adzy przez Franco nad zbuntowanymi przeciwko hiszpa\u0144skiemu rz\u0105dowi wojskowymi? Sta\u0142o si\u0119 to na skutek zbiegu r\u00f3\u017cnych okoliczno\u015bci. Pierwsz\u0105 z nich by\u0142a \u015bmier\u0107 genera\u0142a Sanjurjo w katastrofie lotniczej 20 lipca 1936 roku w czasie jego powrotu z emigracji w Portugalii. Postawi\u0142o to stron\u0119 narodow\u0105 przed konieczno\u015bci\u0105 wyboru nowego przyw\u00f3dcy. Francisco Franco spo\u015br\u00f3d wszystkich zbuntowanych przeciwko rz\u0105dowi genera\u0142\u00f3w znalaz\u0142 si\u0119 na najbardziej uprzywilejowanej pozycji, poniewa\u017c sta\u0142 na czele hiszpa\u0144skich wojsk kolonialnych w Maroku, kt\u00f3re w kr\u00f3tkim czasie uda\u0142o mu si\u0119 przerzuci\u0107 do Hiszpanii i kt\u00f3re by\u0142y najbardziej warto\u015bciowymi jednostkami wojskowymi jakimi rozporz\u0105dzali buntownicy. W dodatku bardzo szybko wszed\u0142 w kontakty z Niemcami i W\u0142ochami, co r\u00f3wnie\u017c dzia\u0142a\u0142o na jego korzy\u015b\u0107, gdy\u017c pomoc tych pa\u0144stw by\u0142a dla strony narodowej w wojnie domowej niezb\u0119dna. Z tych wszystkich przyczyn 1 pa\u017adziernika 1936 roku Franco zosta\u0142 przez swoich towarzyszy mianowany generalissimusem z najwy\u017csz\u0105 w\u0142adz\u0105 wojskow\u0105 i cywiln\u0105 na czas nieokre\u015blony. Inny tytu\u0142 jakiego od tej pory u\u017cywa\u0142 brzmia\u0142 \u201eJefe de Estado\u201d (hiszp. Szef Pa\u0144stwa). Pozycja Franco uleg\u0142a jeszcze wi\u0119kszemu wzmocnieniu w wyniku \u015bmierci genera\u0142a Moli w 1937 roku \u2013 tak samo jak Sanjurjo zgin\u0105\u0142 on w katastrofie lotniczej.<\/p>\n\n\n\n Kwestia motyw\u00f3w jakimi kierowali si\u0119 zbuntowani przeciwko rz\u0105dowi genera\u0142owie r\u00f3wnie\u017c nie jest prosta. Genera\u0142 Mola planowa\u0142 tylko i wy\u0142\u0105cznie obalenie rz\u0105du Frontu Ludowego, kt\u00f3ry jego zdaniem prowadzi\u0142 do niebezpiecze\u0144stwa rewolucji komunistycznej i zaprowadzenie umiarkowanej dyktatury wojskowej, natomiast republika\u0144ska forma rz\u0105du mia\u0142a pozosta\u0107 bez zmian. Nie by\u0142 on bowiem cz\u0142owiekiem prawicy \u2013 w \u00f3wczesnej Hiszpanii znany by\u0142 ze swojego agnostycyzmu, aczkolwiek istniej\u0105 \u015bwiadectwa, \u017ce w jakim\u015b czasie po wybuchu wojny domowej nawr\u00f3ci\u0142 si\u0119 na katolicyzm. O sile republika\u0144skich przekona\u0144 genera\u0142a Moli najlepiej \u015bwiadczy fakt, \u017ce w czasie wojny walczy\u0142 on pod flag\u0105 republika\u0144sk\u0105, a nie monarchistyczn\u0105 (kt\u00f3ra od czas\u00f3w Franco a\u017c do dnia dzisiejszego jest narodow\u0105 flag\u0105 Hiszpanii). Z kolei genera\u0142 Sanjurjo, przewidziany pocz\u0105tkowo na przyw\u00f3dc\u0119 powstania, w 1931 roku jako komendant hiszpa\u0144skiej policji (Gwardii Cywilnej) w du\u017cym stopniu przyczyni\u0142 si\u0119 obalenia monarchii, poniewa\u017c odm\u00f3wi\u0142 \u00f3wczesnemu rz\u0105dowi swojego poparcia i podporz\u0105dkowa\u0142 si\u0119 republikanom.<\/p>\n\n\n\n W tej sytuacji przej\u0119cie kierownictwa nad stron\u0105 narodow\u0105 przez Francisco Franco \u2013 katolika, konserwatyst\u0119 i monarchist\u0119 \u2013 ostatecznie przes\u0105dzi\u0142o o kierunku ideowym, kt\u00f3ry zdecydowa\u0142a si\u0119 obra\u0107. Podstaw\u0105 polityczn\u0105 jego w\u0142adzy by\u0142a partia Falanga Hiszpa\u0144ska (hiszp. [Falange Espagnola<\/em>]), kt\u00f3ra w powszechnej opinii uchodzi\u0142a za faszystowsk\u0105. Jednak w bardzo du\u017cym stopniu r\u00f3\u017cni\u0142a si\u0119 ona od partii Hitlera i Mussoliniego: g\u0142osi\u0142a przywi\u0105zanie do katolicyzmu (cho\u0107 opowiada\u0142a si\u0119 za rozdzia\u0142em Ko\u015bcio\u0142a od Pa\u0144stwa) i nie g\u0142osi\u0142a hase\u0142 rasistowskich ani antysemickich \u2013 poruszano co prawda kwestie zaanga\u017cowania \u017byd\u00f3w w komunizm i masoneri\u0119, niemniej jednak by\u0142y to dla falangist\u00f3w problemy marginalne, a dwaj spo\u015br\u00f3d za\u0142o\u017cycieli Falangi, Agustin de Foxa i Ernesto Gimenez Caballero, wyra\u017cali swoj\u0105 sympati\u0119 do \u017byd\u00f3w. Idea\u0142em partii by\u0142o pa\u0144stwo autorytarne, wrogo odnosi\u0142a si\u0119 ona do demokracji, natomiast w sferze gospodarczej opowiada\u0142a si\u0119 za systemem korporacjonistycznym. Falanga przejmowa\u0142a od pa\u0144stw faszystowskich przede wszystkim symbolik\u0119, np. s\u0142ynny salut d\u0142oni\u0105, a nie ich idee.<\/p>\n\n\n\n 19 kwietnia 1937 roku Franco po\u0142\u0105czy\u0142 Falang\u0119 z ugrupowaniami monarchistycznymi \u2013 zwolennikami r\u00f3\u017cnych linii dynastii Burbon\u00f3w, czyli m.in. tzw. karlistami, istniej\u0105cymi od XIX wieku, popieraj\u0105cymi potomk\u00f3w niedopuszczonego do tronu hiszpa\u0144skiego w 1833 roku ksi\u0119cia Karola, brata kr\u00f3la Ferdynanda VII i obalonego w 1931 roku kr\u00f3la Alfonsa XIII. Nowej partii nadano nazw\u0119 Tradycjonalistyczna Hiszpa\u0144ska Falanga. Na czele ugrupowania, licz\u0105cego wtedy 250 tysi\u0119cy cz\u0142onk\u00f3w stan\u0105\u0142 Franco z tytu\u0142em \u201eCaudillo\u201d (hiszp. W\u00f3dz), kt\u00f3ry by\u0142 trzecim z wa\u017cnych tytu\u0142\u00f3w, pod kt\u00f3rymi wyst\u0119powa\u0142 w czasie swoich rz\u0105d\u00f3w.<\/p>\n\n\n\n Po zwyci\u0119stwie w wojnie domowej, kt\u00f3rej koniec oficjalnie og\u0142oszono 1 kwietnia 1939 roku, Franco zdecydowa\u0142 si\u0119 na dokonanie masowych represji w\u015br\u00f3d pokonanych republikan\u00f3w. Z wyrok\u00f3w s\u0105d\u00f3w frankistowskich rozstrzelano oko\u0142o 25 tysi\u0119cy os\u00f3b. Wiele tysi\u0119cy os\u00f3b trafi\u0142o do wi\u0119zienia \u2013 w ko\u0144cu 1939 roku liczba wi\u0119\u017ani\u00f3w wynosi\u0142a 270 tysi\u0119cy os\u00f3b. W nast\u0119pnych latach zacz\u0119to jednak masowo skraca\u0107 zas\u0105dzone wyroki i wypuszcza\u0107 wi\u0119\u017ani\u00f3w, w wyniku czego w 1950 roku w wi\u0119zieniach przebywa\u0142o og\u00f3\u0142em 36 tysi\u0119cy os\u00f3b, z kt\u00f3rych du\u017c\u0105 cz\u0119\u015b\u0107 stanowi\u0142y osoby skazane za pospolite przest\u0119pstwa, a nie z przyczyn politycznych. Przy analizie terroru frankistowskiego nale\u017cy pami\u0119ta\u0107, \u017ce w czasie wojny domowej republikanie r\u00f3wnie\u017c stosowali szerokie represje: znany badacz, Antony Beevor szacuje liczb\u0119 ofiar terroru republika\u0144skiego w 1936 roku na oko\u0142o 38 tysi\u0119cy os\u00f3b.<\/p>\n\n\n\n Jak ka\u017cdy dyktator, Franco wprowadzi\u0142 system jednopartyjny i cenzur\u0119 prasy. Kieruj\u0105c si\u0119 tak\u017ce zasad\u0105 \u201ejedno\u015bci ziemi hiszpa\u0144skiej\u201d zni\u00f3s\u0142 wprowadzon\u0105 w czasach republika\u0144skich autonomi\u0119 dla Katalonii i Kraju Bask\u00f3w oraz zabroni\u0142 publicznego u\u017cywania j\u0119zyk\u00f3w tych mniejszo\u015bci etnicznych. Wbrew jednak pokutuj\u0105cemu do dzi\u015b dnia twierdzeniu, jakoby re\u017cim Franco mia\u0142 na celu \u201eochron\u0119 interes\u00f3w bur\u017cuazji i arystokracji\u201d, genera\u0142 wprowadzi\u0142 szeroko zakrojone ustawodawstwo maj\u0105ce na celu polepszenie bytu warstw najubo\u017cszych. Chodzi tu przede wszystkim o ustaw\u0119 \u201ePrawo pracy\u201d (hiszp. [Fureo del Trabajo<\/em>]) z 9 marca 1938 roku. Wprowadza\u0142a ona rozwi\u0105zania takie jak regulacje d\u0142ugo\u015bci trwania dnia roboczego, wolne od pracy dni \u015bwi\u0105teczne, urlop, zakaz pracy nocnej dla kobiet i dzieci, minimalne ceny skupu produkt\u00f3w rolnych od ch\u0142op\u00f3w, pomoc dla rodzin wszystkich zatrudnionych ze strony pa\u0144stwa, gdyby znalaz\u0142y si\u0119 w potrzebie ekonomicznej czy pakiet ubezpiecze\u0144 spo\u0142ecznych dla wszystkich Hiszpan\u00f3w.<\/p>\n\n\n\n
<\/p>\n\n\n\nHiszpania Franco: \u201eszorstka przyja\u017a\u0144\u201d z Hitlerem<\/h2>\n\n\n\n
Uzupe\u0142nieniem tej ustawy by\u0142o \u201ePrawa Hiszpan\u00f3w\u201d (hiszp. [Fuero de los Espanoles<\/em>]) z 1945 roku. Zapewnia\u0142o ono wszystkim obywatelom identyczn\u0105 ochron\u0119 prawn\u0105 bez wzgl\u0119du na pochodzenie spo\u0142eczne, r\u00f3wne traktowanie, r\u00f3wno\u015b\u0107 w dost\u0119pie do edukacji oraz sprawowanie godno\u015bci publicznych zgodnie ze swymi zdolno\u015bciami. Rz\u0105d frankistowski anulowa\u0142 co prawda reform\u0119 roln\u0105 z okresu II Republiki, po pierwsze by\u0142a jednak ona i tak niezbyt radykalna, po drugie, jak wskazuje Stanley G. Payne, jeden z najwybitniejszych badaczy historii XX wiecznej Hiszpanii w swojej ksi\u0105\u017cce Pierwsza hiszpa\u0144ska demokracja. II Republika<\/em>, w\u0142a\u015bciciele maj\u0105tk\u00f3w o powierzchni powy\u017cej 1000 ha skupiali w swoich r\u0119kach zaledwie 5% grunt\u00f3w uprawnych kraju. Ubogi proletariat wiejski istnia\u0142 co prawda w Hiszpanii, dotyczy\u0142o to jednak przede wszystkim po\u0142udniowej cz\u0119\u015bci kraju.
<\/p>\n\n\n\n